Çocuklarda Fonolojik Farkındalık
Neden belirli bir şekilde konuştuğumuzu ya da çocukların sesleri nasıl zamanla kelimelere dönüştürdüğünü hiç merak ettiniz mi? Bunun sebebi fonolojik farkındalıktır ve bu küçük yaşlarda farkında bile olmadan gelişen bir beceridir.
Çocuklarda fonolojik farkındalık nedir?
Kavram
Fonolojik farkındalık, sözlü iletişimin temelidir. Sesler olmadan, kelimeleri dile getiremeyiz. Dil hakkındaki bu farkındalık bebekken gelişmeye başlasa da, bütün hayatımız boyunca değişmeye ve olgunlaşmaya devam eder.
Diksiyonun mükemmelleştirilmesi veya kendi sesleriyle birlikte yeni dillerin öğrenilmesi, buna örnek olarak gösterilebilir.
Çocukluk boyunca fonoloji
En başından başlamak gerekirse, bebeğinizle nasıl konuşuyorsunuz? Büyük bir ihtimalle sürekli aynı tonu kullanmadığınız gibi, çocuklara ve yetişkinlere kurduğunuz cümlelerin zorluğu da farklıdır.
Bebekler, kendileriyle konuşulan ses tonu sayesinde, sezgisel olarak dili oluşturan sesleri ve kelimeleri öğrenmiş olur. Bu aşamada taklit ve tekrar etmek çok önemlidir. Telaffuz, boğazın ve ağzın pek çok şekilde hareket etmesini gerektiren karmaşık bir süreçtir.
Örneğin, bebeğinize “anne” gibi basit bir kelime bile söyleseniz, onun doğru şekildeki telaffuzunu bulabilmek için çocuğun bunu sürekli tekrarlaması gerekir. Bu durum, öğrenilen her yeni kelime için geçerlidir.
Çocuklarda fonolojik farkındalığın etkileri
Fonolojik farkındalık, sözlü iletişimin yapısını ve kelimelerin fonolojik parçalarını anlama kalibileyi olarak tanımlanabilir. Bu beceri, yazılı dili öğrenmek için de gereklidir. Bu nedenle, çocuklukta doğru bir şekilde konuşmayı öğrenmek çok önemlidir.
Okulda, çocuklar ilk olarak sözlü egzersizler aracılığıyla öğrenir. Ardından, öğretmenler seslere karşılık gelen harfleri öğretir. Küçük yaşlarda, tersten yazmanın normal olduğunu unutmayın. Çocuk büyüdükçe öğrenilen şeyler daha karmaşık hale gelir ve duydukları kelimeleri ve cümleleri yazmaya başlarlar.
Yavaş yavaş, çocuk söylediği ve yazdığı her şeyin doğru olmadığını ve dilde bazı kurallar olduğunu öğrenir. Bazı öğretmenler ve ebeynler, tam olarak bu aşamada çocukta disleksi olup olmadığı öğrenebilir. Bununla birlikte, günümüzde disleksi engel teşkil etmez.
Çocuklardaki fonolojik farkındalığı artırmak
Taklit etme ve tekrarlama
Daha önce de söylediğimiz gibi, bu bebeklerin ve çocukların en sık kullandığı yöntemdir. Ancak, bunun yetişkinler veya gençler için faydalı olmadığını kim söyleyebilir?
Yaşlandıkça, yeni fonolojik kuralları öğrenmenin biraz daha uzun zaman aldığı doğrudur ancak imkansız değildir. Kendi dilimizdeki ve başka dillerdeki telaffuzumuzu her yaşta mükemmelleştirmemiz mümkündür. Sadece önümüzde iyi bir örnek olması gerekir.
Benzer seslere sahip kelimeleri tekrar etmeye veya diğerlerinin aksanını veya telaffuzunu taklit etmeye çalışın. Çocuklar ne kadar fazla tekrar ederse, öğrenmeleri o kadar kolaylaşır.
Okuma
Yüksek sesle okumak veya okunanı dinleyip tekrar etmek, çocukların fonolojik kabiliyetini geliştirmeye yardımcı olur. Ayrıca, içinde birden fazla kahramanın bulunduğu hikayeler okuyorsanız, çocuğunuz da bunlardan birini seslendirebilir.
Okumanın her türlüsü faydalıdır. Çocuğa bu alışkanlığı kazandırmak, hem yazma ve konuşma başarısını artırır hem de çocuğun kelime bilgisini, yaratıcılığını ve hayal gücünü geliştirmeye yardımcı olur. Ayrıca, toplum içinde konuşmalarına da yardımcı olur.
Diksiyon konusunda uzman kişiler
Bazen çocuklar belirli sesleri telaffuz etmede zorlanırlar. Böyle durumlarda, bir konuşma terapisti çocuğun telaffuzunu düzeltmek ve doğru telaffuz yöntemlerini öğretmek için en iyi seçenek olabilir.
Bununla birlikte, konuşma terapisti ve öğretmenler, evde çocuğunuza yardımcı olabilmenize olanak tanıyan birtakım egzersizler önerebilir. Unutmayın ki kimse mükemmel değildir ancak hepimiz kendimizi geliştirme yeteneğine sahibiz.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Calvillo, L. J., José, M., & Mosquera, R. (2017). El Entrenamiento De La Conciencia Fonológica. Retrieved from http://openaccess.uoc.edu/webapps/o2/bitstream/10609/61425/6/ljimenezcalTFM0117memoria.pdf
- Gutierréz, R., & Díez, A. (2018). Conciencia fonológica y desarrollo evolutivo de la escritura en las primeras edades. Educacion XX1, 21(1), 395–416. https://doi.org/10.5944/educXX1.13256