Ücretli Hamilelik İzni ve Çalışan Anneler İçin Hafifletilmiş Çalışma Saatleri
İspanya gibi dünyanın birçok ülkesinde anneler ücretli doğum iznine ayrılma hakkına sahip. Dahası, bu süre sonunda çalışma saatlerini hafifletme imkanları var.
Bu düzenlemelerin amacı kadınların iş hayatı ve aile arasındaki dengeyi kurmasına yardımcı olmak. Bu haklar sayesinde kadınlar işlerini ve gelir kaynaklarını kaybetme korkusu olmadan çocuk sahibi olabiliyorlar.
Ne yazık ki Türkiye’de durum pek böyle değil. Türkiye’de hamilelikten önce 8 hafta ve hamilelikten sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık ücretli doğum izni hakkı tanınıyor. Bu sürenin sonunda anne işverenin inisiyatifine bağlı olarak doğum iznini 6 ay ücretsiz olacak şekilde uzatabiliyor. Sonrasında ise tam zamanlı olarak işe geri dönmek zorunludur.
Çalışan annelerin yaşadığı bu ve diğer sistematik zorluklar sosyologlar tarafından “annelik cezası” olarak bilinir.
İspanya’da durum bundan biraz farklı. İspanyol işçilere 16 haftalık ücretli doğum izni hakkı tanınıyor. Bu hak sadece doğum yapan anneler için değil 8 yaşından küçük çocuklar evlat edinildiği durumlarda da geçerlidir.
Doğum izninin sonunda anneler çalışma saatlerini hafifletme hakkına sahip. Maaşları ise yeni çalışma saatlerine göre belirleniyor.
İspanyol kadınlarının çalışma hakları
İspanya’da kadınlar en az 16 hafta ücretli izne ayrılma hakkına sahip. Eğer bebekler ikiz ise bu süre 18 haftaya uzuyor. Bebekler üçüz ise süre en az 20 haftaya kadar çıkıyor.
Erken doğum ve hastaneye yatma durumlarında da doğum izni süresi uzuyor. Ayrıca anne doğum iznini bir aylık yıllık izin ile birleştirebilir.
Tüm bu süre boyunca İspanyol kadınlara maaşlarının %100’ü ödenir. Bu hakka sahip olabilmek için kadınların geçmiş 7 yıl içinde en az 180 gün ya da tüm iş hayatı boyunca en az 360 gün çalışmış olmaları gerekir.
Minimum çalışma sınırı 21 yaşından küçük kadınlar için geçerli değildir. 21 ve 26 yaş arasındaki kadınların 180 yerine 90 günü tamamlamış olmaları yeterlidir.
İspanya’da kadınların bu hakları hamilelik döneminde başlıyor. Hamile kadınlar, önceden geçerli bir mazeret sunarak işten izin alıp mesai saatlerinde doktor kontrolüne gidebilir.
Bu durum aynı zamanda doğum öncesi eğitimleri için de geçerlidir. İşverenler, çalışan kadınların bu süre boyunca tüm maaşını ödemekle yükümlüdür.
Annelerin ayrıca doğum izinlerini eşleri ile paylaşma hakkı vardır. Doğumdan sonraki ilk 6 hafta izne ayrılmaları zorunludur. Kalan 10 haftalık izni eşleri ile paylaşabilirler.
Değinmek gereken bir konu da hamilelik ve doğum sonrası sürecinde tanınan hakların evlat edinme durumunda da geçerli olduğudur. Başka bir deyişle, evlat edinen anne ve baba için doğum izni süreleri biyolojik anne ve babaya tanınan süreler ile aynıdır. Ekonomik koşullar da aynıdır.
Çalışma saatlerinin hafifletilmesi
Yukarda da belirttiğimiz gibi İspanya’da işverenlerin kadın çalışanlarına 16 haftalık doğum izni vermeleri zorunludur. Fakat bazı kadınlar için bu süre yeterli değildir.
Bu durumda kadınların çalışma saatlerinde hafifletme talep etme imkanları vardır. Bu imkan kadınlara yeni doğan bebekleri ile daha fazla zaman geçirme şansı verir ve emzirme dönemi için de oldukça faydalıdır.
Bu imkan sadece yeni doğum yapmış anneler için geçerli değildir. 8 yaşından küçük çocuğu olan her ebeveynin gerekli olduğu durumlarda çalışma saatlerini yarım güne indirme hakkı vardır.
Bu hafifletmeyi talep etmek için uygulanan herhangi bir süre sınırı yoktur. Fakat, İspanyol kanunlarınca zorunlu olmasa da ebeveynlerin bu durumu yazılı bir biçimde işverenlerine iletmelerinde fayda var.
Geçmişte kadınların ya gün içinde mesai saatlerini hafifletme ya da haftada bir iş günü daha az çalışma imkanları vardı. Fakat işçi reformu ile birlikte ikinci seçenek ortadan kalktı.
“Annenin kolları şefkatle doludur ve çocuklar orada mışıl mışıl uyur.”
-Victor Hugo-
İspanya’daki anneler için çalışma saatlerini hafifletmenin bazı özellikleri
Aşağıda kısaltılmış iş günlerinin anneler için sağladığı bazı faydaları bulabilirsiniz.
- Anne çalışma programını ve saatlerini kendisi seçebilir. Fakat bu saatler normal çalışma saatleri arasında olmalıdır. Doğum izninden önceki çalışma saatleri 1/8’inden yarısına kadar azaltılabilir.
- Herhangi bir durumda anne, çalışma saatlerinin hafifletildiği süre boyunca çalışma programını istediği sıklıkta değişebilir.
- Anneler tam zamanlı çalışma saatlerine diledikleri zaman geri dönebilirler.
- Çalışma saatlerinin hafifletilmesi süresi boyunca anneler izin alma, tatile çıkma ve kendine zaman ayırma hakkına sahiptir.
- Hafifletilmiş saatlere göre çalışan kadınlar haksız kovulmaya karşı koruma altındadır. Ayrıca, işten ayrılma ya da işinin son bulması durumlarına karşı herkesle eşit haklara sahipler.
Siz de Türkiye’de yaşayan ve çalışan bir anne misiniz? Sizin tecrübeniz ne gibi yönlerle İspanya’daki ve dünyanın diğer ülkelerindeki kadınlarınkinden farklı?
Siz Türkiye’de tanınan doğum izni imkanlarında hangi değişiklikleri görmek istersiniz?