Ebeveynler için küçük çocuk disipline etmekte faydalı bilgiler

Bebeklerin 1 ila 4 yaş arasında sıklıkla öfke krizleri geçirdiklerini biliyoruz. Çocuk gelişiminde yaşanan bu ani yükselişler normal olmakla beraber ebeveynlerin sabırlı olmalarında fayda var.

Bu yaşlarda çocuk halen yeterli dil becerilerini edinmemiş durumdadır veya olumsuz duygularını kelimelere dökmekte zorlanmaktadır. Bu yaştaki çocuklar için en kolay çözüm karışıklığa sebep olacak davranışlarda bulunmak olur: Öf ke nöbetleri, çığlık atmak, tepinmek ve hatta saldırganlık.

Elbette, çocuğunuzun duygularını nasıl ifade edebileceğini bilmemesi onların her tür olumsuz davranışta bulunmalarına izin vermek anlamına gelmez. Çocukların bu kriz döneminde ve zor zamanlarda asıl ihtiyacı olan şey ebeveynlerin yönlendirmesi, yol göstermesi, sevgisi ve desteğidir.

Çocuğunuzu etkili ve olumlu yönde disipline etmek çok önemli; fakat disipline etme sürecinin ebeveynlerin en zor ve sinir bozucu görevleri arasında yer aldığını da unutmamak gerek. Çocuk ve ebeveyn arasındaki güç savaşları; hiç bitmeyecekmiş gibi görünen bir irade savaşına benzetilebilir.

Çocuğunuz 2 yaşındayken küçük kardeşinin kafasına oyuncakla vurmaması gerektiğini anlayabilir; fakat o davranışı göstermek yerine başka olumsuz bir davranışta bulunabilir ya da ne yapması gerektiği konusunda sizden gelen yönlendirmeyi unutup aynı hatada bulunabilir. Bu durumda “disiplin” kelimesi küçük bir çocuk için ne anlama gelir?

Küçük çocuklarda disiplin biçimlendirmek

Bazılarımız disiplini ayıplamak ve cezalandırmakla özdeşleştirir; fakat disipline etmek sadece ceza verip kızmak anlamına gelmez. Disipline ederek çocuğumuzda belli değer yargılarının oturmasını sağlamak isteriz ki böylelikle çocuğun vurmak ya da ısırmak gibi saldırgan davranışlardan kaçınmasını hedefleriz. Çünkü bu davranışlar ya çocuk için zararlıdır ya da toplumsal anlamda uygun değillerdir.

Disiplin etmenin belki de en önemli kısmı bu yöntem aracılığıyla çocuğa kurallara uymadığı zaman davranışlarının iyi ya da kötü bir sonuca sebep olduğunu ve yaptırımları olabileceğini göstermektir. Peki, ebeveynler bu konuda sınırları nasıl çizmeli ve bu denli küçük yaştaki çocukların olumsuz davranışlardan kaçınmalarını nasıl öğretmeli?

Çocuğunuzla ne konuda tartışmaya gireceğinizi doğru seçin ve her şeyi kontrol etmekten vazgeçin.

Yapabileceğiniz en akıllıca şeylerden birisi çocuğunuzla hangi konuda tartışmaya girip onu disipline etme yönünde adımlar atacağınızı doğru seçmek. Diğer şekilde her gün rutin olarak ortaya çıkan her şeyde çocukta kabahat aramak sağlıklı olmaz. Çocuğunuzun tüm isteklerine her zaman “hayır, hayır, hayır” şeklinde cevap verirseniz, çocuğunuz sizden gelen “hayır” kelimesini önemsememeye başlar, “hayır” kelimesinin anlamını boşaltmış olursunuz. Durmadan çocuğunuza ne yapmaması gerektiğini söylemeniz de çok anlamlı değildir çünkü karşınızda bir yetişkin değil bir çocuk yer almaktadır ve her insan gibi hata payına sahiptir.

Ebeveynler kendileri için değerli olan şeylerin ne olduğunu tanımlayıp ifade etmeli; çocuk için sınırları ve bu sınırların yarattığı sonuçları iyi çizmeli ve gerektiğinde disipline etme araçlarına başvurmalıdırlar. Sonrasında eğer ki çocuğunuz ufak derecede rahatsız edicilikte davranışlar sergilerse, bu durumu çok gözünüzde büyütmek yerine sevgi dolu bir şekilde çocuğunuzun davranışına müdahalede bulunun.

Tetikleyici unsurlar neler? Önlemekte fayda var.

Çocuğunuzu çok iyi bir şekilde tanıdığınızda bazı uygunsuz davranışları önlemek kolay hale gelir. Çocuğunuzun nasıl davranabileceğini ve nelerin onu tetikleyebileceğini önceden bilirseniz koşulları duruma uygun ayarlayarak çocuğunuzun öfke nöbetine girmesini engelleyebilirsiniz.

Örneğin, çocuğunuz tuvalet kâğıdıyla oynamak isterse fakat bu davranışı etrafına zarar veriyorsa; öncelikle ona bir kereye mahsus olmak üzere “Hayır, bu davranışta bulunamazsın” demelisiniz. İkinci aşamada ona neden bu davranışta bulunamayacağını açıklamalısınız ve üçüncü olarak da tuvalet kâğıdını alıp çocuğunuzun ulaşamayacağı yükseklikte bir yere koymanız gerekir ki çocuk karşı koyamadığı bir cazibeye kapılıp tuvalet kâğıdına erişmek istese bile ona ulaşamayacak ve tüm banyonun zeminini tuvalet kâğıdıyla işgal etmeyecektir.

Örneğin eğer açken çok sinirli olan 18 aylık bir çocuğunuz varsa; çocuğunuzun ne zaman yemek yiyeceğini takip etmek sizin görevinizdir ki böylelikle çocuk açlık sinyalleri vermeden ebeveynler olarak sizler ona yemek verebilirsiniz.

Eğer 2 yaşındaki çocuğunuz onun parkta top oynamasına izin vermediğinizde gergin ve asabileşiyorsa; her öğle vakti çocuğunuzun oynaması için parka gitmeniz iyi olacaktır. Eğer 3 yaşındaki çocuğunuz duvarlara bir şeyler karalamaktan hoşlanıyorsa; renkli kalemleri çocuğun erişemeyeceği bir çekmecede saklamanız ve sadece sizin gözetiminiz altında çocuğun boya kullanarak resim ya da çizim yapmasını sağlamanız gerekir. (Bu sayede onun bu “olumsuz” davranışı yapmasına izin verirsiniz fakat ondan da önemlisi çocuğun yaratıcı yeteneklerinin ve sanatçı yönünün körelmemesini sağlarsınız)

Davranışlarınızda tutarlı ve mantıklı olmaya özen gösterin.

Özellikle çocuğunuz 2 ve 3 yaş arasındayken ebeveynlerin tutarlı olmaları ve mantıkla hareket etmeleri büyük önem taşımaktadır ki böylelikle çocuk, davranışlarının çevresindeki insanları nasıl etkilediğini daha iyi kavrayacaktır.

Çocuğunuzun yapmış olduğu bir davranışa verdiğiniz tepki sürekli değişiyor olabilir: örneğin bir gün onun topla oynaması sizin canınınızı sıkarken; diğer gün sizi bu durum hiç rahatsız etmiyor olabilir. (muhtemelen bu tutarsızlık sizin duygusal durumunuzdaki tutarsızlığa işaret eder). Bu gibi bir durumda çocuğunuz sizden gelen farklı sinyallere kafa karışıklığıyla cevap verir ve bu tip durumlarda sizin ondan tam olarak nasıl davranmasını beklediğinizi anlayamaz.

Tabii ki her bir çocuğunuzun her bir davranışını düzeltip yönlendirmeniz mümkün değildir; fakat her durumda ne olursa olsun aynı tutumla cevap vermeniz büyük önem taşır. Böylelikle çocuğunuz beşinci seferin sonunda dahi olsa öğrenmesi gereken dersi alır.

Durumlar gelişmeye başladığında tutarlı ve mantıklı hareket etmek önemlidir. 1 ila 4 yaş arasındaki çocuklarınızı disipline etme yolunda en büyük yardımcınız sakinlik ve sevgi olacak; bu sebeple lütfen gergin ve sinirli olmamak yönünde kalıcı adımlar atın.