Çocukları İyi Notlar İçin Ödüllendirmek: Avantaj ve Dezavantajları

Anne ve babaların büyük bir bölümü, çocuklarının aldığı iyi notlar için onları çeşitli hediyelerle ödüllendirmeyi tercih etmektedir. Ancak bu tür davranışların çocuklar üzerinde olumsuz etkileri olabilmektedir. Bu yazıda, çocuklara aldıkları güzel notlar için hediyeler vermenin avantaj ve dezavantajlarına ilişkin detayları bulacaksınız.

Gösterdikleri başarılar ve aldıkları iyi notlar nedeniyle çocukları ödüllendirmek, çeşitli olumsuz sonuçlara yol açabilmektedir. Çocuklarının iyi not almalarını sağlamak için anne ve babaların sık bir biçimde ödül sistemine başvurdukları bilinen bir gerçektir. Peki çocukları bu şekilde cesaretlendirmek ne kadar doğru bir davranış şeklidir?

Çocuğunuz okulda iyi notlar aldığında onu alkışlamak, övmek ya da tebrik etmek çok önemlidir. Ancak bunların ötesinde onu her başarısında ödüllendirmek tavsiye edilen bir hareket tarzı değildir. Çocuğunuzun bir öğrenci olarak tek sorumluluğu ders çalışmaktır. Bu sorumluluğu süresince elde ettiği başarılarda onu takdir etmek, başarısızlıklarında ise ona destek olmak önemlidir. Ancak çocuğun esas hedefinin bir hediye ya da ödül olmaması öncelikli olarak dikkat etmeniz gereken bir konudur.

Bununla birlikte, eğer çocuğunuz eve güzel notlarla geliyorsa, ona sevdiği bir yemeği pişirmeyi, bir kek yaparak ailece hep birlikte yemeyi ya da sevdiği bir filmi izlemek için hep birlikte sinemaya gitmeyi ihmal etmemeniz gerekmektedir.

Çocukları Aldıkları İyi Notlar İçin Ödüllendirmek: Avantajları ve Dezavantajları

Çocuğunuzun göstermiş olduğu çaba ve başarıları ödüllendirmenin tek ya da en iyi yolunun maddi ödüller olmadığı açıktır. Onlara öğretmeniz gereken en önemli özellik, hiç çaba sarf etmeden istedikleri her şeyi elde etmektense, çalışarak başarmanın uzun dönemde onları mutlu edeceğini bilmeleridir.

Çocukları İyi Notları İçin Ödüllendirmenin Avantajları

1. Olumlu Çabaları Destekler: Çocuğunuzun pozitif çabalarını bir dondurma ya da bir saatlik video oyunu gibi bazı ufak ödüllerle ödüllendirmek olumlu ve motive edici bir davranıştır. Çocuğa karşı bu tür olumlu destekleri, her zaman bir ödülle olmasa da sürekli olarak devam ettirmeye çalışmalısınız.

2. Hemen Sonuç Alınır: Çocuğun davranışına, gerek pozitif gerekse negatif biçimde karşılık verilerek bu davranış hızlı ve etkin bir biçimde şekillendirilebilir. Çocukluğun ilk aşamalarından itibaren çocuğunuz genellikle bu tür motivasyon metotlarına olumlu karşılık verecektir. Bu noktada en önemli ayrıntı ise, bu tür bir davranış şeklinin çocuğun hareketlerini düzenleme ya da onu motive etme konusunda tek yöntem olarak kullanılmamasıdır. Çünkü bu metodun zaman içerisinde yavaş yavaş etkisi kaybolacaktır.

3. Disiplin. Ödül ya da ceza verme yöntemleri disiplinli bir ortam oluşturmak ve çocuğun olumlu davranışlarda bulunmasını sağlamak için iyi bir alternatif yöntemdir. Eğer çocuğunuzun davranışlarını şekillendirmek istiyorsanız, bu tür yöntemler son derece verimli bir biçimde işleyebilir. Peki eğer çocukları ödüllendirme ya da cezalandırma yöntemi hiç kullanılmazsa ne olur?

Çocukları İyi Notları İçin Ödüllendirmenin Dezavantajları

1. İkna Duygusunu Ortadan Kaldırır. Çocuk üzerinde oluşturduğunuz disiplin, yalnızca ödüller ya da kısıtlamalar temeli esas alınarak inşa edilmiştir. Bu nedenle çocuk, disiplinli olmanın gerçek değerini bilemez ve kavrayamaz. Yani çocuk, bir ödül elde etmek ya da cezadan kaçınmak üzere sadece ona sunduğunuz şarta karşılık vermek için istediğiniz davranışlarda bulunacaktır.

2. Çıkar İçin Sonuç Alma. Bu durum genellikle, çocuğun elde edeceği ödülleri gerçek anlamda öğrenme kavramının önüne koyduğu okul yaşantısında görülmektedir. Çocuk belki de sadece cezalandırılmaktan kaçınmak ya da sevdiği bir oyuncağı elde etmek için bir sınavda kopya çekmek ya da öğrenmeden sadece ezberlemek gibi olumsuz yöntemleri benimseyerek istenmeyen davranışlar sergileyebilmektedir.

3. Hedefler Konusunda Konsantrasyon Eksikliği. Eğer çocuğunuz sadece pozitif ya da negatif ödüllendirme sürecine odaklandıysa, gerçek hedefine ulaşma sürecini de gözden kaçıracaktır. Bu bağlamda, bir sınavdan alacağı sonuca, gerçekten okulda ne yaptığı ya da ne öğrendiğinden daha fazla odaklanacaktır.

Çocukları Aldıkları İyi Notlar İçin Ödüllendirme Konusunda Olumlu ve Olumsuz Düşünceler

Çocukları iyi notları için ödüllendirme konusunu destekleyen düşünceler şunlardır:

• Eğer çocuğunuzu bir hediye ile ödüllendirmeyi tercih ederseniz, çocuğunuz çaba göstermek ve azimli olmanın olumlu sonuçları olacağını öğrenecektir. Yani bu tür yöntemler, iyi niyetle gayret etme konusunda çocuğun motive olmasına yardımcı olur.
• Eğer aldığı iyi notlar için çocuğunuzu ödüllendirmeye karar verirseniz, bunun için maddi hediyeler alıp almama konusunu iyi değerlendirmeniz uygun olacaktır. Örnek olarak sözlü bir tebrik, onu kucaklamak, bir öpücük ya da belki biraz daha fazla ilgi gösterme gibi yolları tercih edebilirsiniz. Bu tür davranışlar çocuğun tatmin duygusu yaşamasını sağlayacaktır. Sonuç olarak çocuğunuz, onun başarılarına ve çabalarına karşılık vermenizden dolayı çok mutlu olacaktır.
• Çocuğunuzu göstermiş olduğu çaba nedeniyle ödüllendirmek yanlış bir davranış değildir. Ancak en ideali, onun başarılarından sonra sürekli olarak bir ödül beklentisi içine girmesine engel olmaktır. Bu şekilde çocuk, aldığı ödülün aslında doğrudan başarısının bir sonucu olmadığını ve her zaman bu biçimde ödüllendirilmeyeceğini anlama şansına sahip olmalıdır.
• Bunların dışında, ödüllendirme yöntemini çocuk hedefinden uzaklaşmaya ya da konsantrasyonunu kaybetmeye başladığında da kullanabilirsiniz. Elbette bu tür bir ödüllendirmeyi disiplin ortamının bozulmamasına özen göstererek yapmanız gerekir. Yani çocuğun ödülü bir hedef ya da başka bir deyişle bir motivasyon olarak görmesini sağlamaya çalışın. Bu bağlamda en etkin yöntem, maddi değeri olmayan ve günlük olarak tekrarlanan motivasyon yöntemlerini benimsemek olacaktır.

Çocukları iyi notları için ödüllendirme konusuna karşı çıkan düşünceler şunlardır:

• Çocuğunuz, ders çalışmanın kendi sorumlulukları arasında olduğunu ve bununla bağlantılı olarak iyi notlar almanın da güzel bir geleceğe sahip olmak için çok önemli olduğunu anlaması gerekmektedir. Bu yüzden, her başarısından sonra ödül bekleme alışkanlığı kazanmasına müsaade etmemelisiniz.
• Çocuğunuz çalışma zorunluluğu kavramından çok dersleri bittikten sonra sizin onu ödüllendirmeniz gerektiği düşüncesine sahip olmaya başladığında, ona verdiğiniz ödüller ters etki yaratıyor anlamına gelecektir. Bu durumda çocuk, gittikçe artan bir biçimde daha fazla ve iyi hediyeler istemeye başlayacaktır.
• Ödülün kendisi başlı başına bir amaç haline gelebilir. Yani çocuğunuz, bir şeyler elde etmek için çalışması gerektiğini düşünmeye başlayabilir. Bu durumda, her dönem sonunda bitirdiği derslerin karşılığında doğal olarak ödül alması gerektiğine yönelik bir algı oluşturma riskini de almış olursunuz. Kötü notlar alsa bile bunun karşılığında bir hediye beklentisinin olması, aslında ödül yönteminin artık etkin bir biçimde çalışmadığının göstergesi olacaktır.
• Eğer her başarısı için çocuğunuza bir ödül vaat ederseniz, çocuk başarılı olamadığı durumda bunun zararlı sonuçları olacağını da hesaba katmalısınız. Çünkü bu tür durumlar çocuğun başarısız olma duygusunu derinleştirerek endişelerinin artmasına neden olacaktır.
• Eğer çocuğunuza zaman ve daha fazla sevgi sunarsanız, bunlar ona alacağınız hediyelerden çok daha etkili olacaktır. Unutmayın ki, ona sunacağınız en değerli şeyler, hayatı boyunca benimseyeceği ve bu hayatın temellerini oluşturacak olan pozitif değerlerdir. Maddi değeri olan hediyelerin sadece verildiği zaman dilimi için etkilerinin olduğunu asla gözden kaçırmamak gerekir.

Çocuğunuzun iyi notlar aldığında ödüllendirilmesi, bunun tam tersi olduğunda ise ikaz edilmesi gerektiğini aklınızdan çıkarmamalısınız. Bu noktada dikkate almanız gereken en önemli ayrıntı ise, çocuğun iyi notlar alması için ödül yönteminin tek alternatif olmadığının bilincinde olmaktır. Çünkü sürekli olarak ödül yöntemine başvurulması, çocuğun bir süre sonra doğru şeyleri kendiliğinden yapma azmi ve çabasını azaltabilir.