Benlik Kavramı Nedir ve Nasıl Gelişir?

Benlik kavramı, başkalarının önünde bir imge oluşturmamızı sağlayan bir dizi düşünce ve inanıştır.

Kendi kişisel benlik kavramımızı değerlendirirken birçok değişken devreye girer. Çoğu durumda, bunlar bizi çevreleyen şeylerden ya da çevremizle olan ilişkimizden etkilenmiş ya da etkilenecek şeylerdir. Aşağıda benlik kavramının ne olduğunu ve nasıl geliştiğini açıklayacağız.

Benlik ile özgüven arasındaki fark

Benlik kavramı temelde kendimizle ilgili görüşlerimizdir. Çevremizdeki insanlara yansıttığımız imaja katkıda bulunan birtakım fikir ve inançlardır. Temelde, birey olarak özgünlüğümüzü tanımlar.

Özgüven, kişiliğimizi oluşturmak için bu imaja eklediğimiz duyguların “tamamı” olduğu için biraz daha farklıdır. Ayrıca benlik kavramı, sadece dış görünüşümüzle ilgili olan öz imgeden de ayrılır.

Kendimizle ilgili değişken fikirlerimiz ve inançlarımızla ilgili olduğu için oldukça öznel bir kavramdır.

Bir teori olarak benlik kavramı

Bu görüş iki gruba ayrılır:

• Kişisel kimlik
• Sosyal kimlik

Kişisel alanda, bizi eşsiz kılan kişisel özelliklerimiz ve diğer özellikler gibi değişkenler devreye girer.  Buna karşılık, sosyal çevre başkalarıyla paylaştığımız çevre tarafından değiştirilir veya etkilenir.

Bu ortam inandığımız din, yaşadığımız toplum, çalıştığımız yer, aile hayatımız vb. olabilir. Ayrıca, hayat tecrübelerimiz tarafından da etkilenebilir.

Örnek

Birçok insan kendileri için çarpıtmalara dayalı kavramlar veya imgeler yaratır. Örneğin, anoreksi olan insanlar aynaya baktıklarında, kendilerini başkalarından daha farklı gösteren çarpık bir imge olarak görürler. Bu sebeple, diyetlerine sıkı sıkıya bağlı kalırlar ve bir rahatsızlıkları olduğunu kabullenmezler.

Burada içinde yaşadığımız sosyal çevrenin, reklam ve ideallerle birlikte, kendimizle ilgili sahip olduğumuz imgeyi nasıl şartlandırabileceğini açıkça görebiliriz.

Ancak, olumlu örnekler de bulunmaktadır. Kendilerine değer veren insanlar hedef belirler ve bu hedefleri gerçekleştirmek için ellerinden gelen çabayı gösterirken bir yandan da “yapabilirim!” diyerek inançlarını da korumayı sürdürürler.

Aynı şekilde, aynı olumlu tavırlarla çevrelerini de etkilemeyi isterler. Bu tür insanlar iddialı olup nerede olursa olsun fikirlerinin arkasında dururlar. Olumlu benlik kavramları, onlara gerçek başarılar sağlar.

Benlik kavramının gelişimi

Benlik kavramı sadece kendimize olan ego merkezli bir bakış açısı değildir. Ayrıca sabit de değildir; sosyal faktörlerden de etkilenir. Olumlu bir benlik kavramı geliştirmek için, aşağıdaki noktaları dikkate almalısınız:

• Hayatınızın gerçek bir anlamı olun.
• Yeteneklerinizi geliştirin ve onlara tamamıyla inanın.
• Çevrenizle sosyalleşin.
• Yeni deneyimlere açık olun. Değişmek ve uyum sağlamak isteyen bir kişi olun.
• İyimser bir insan olun ve iyi bir tutum sergileyin.
• Hayatınıza yönelik kısa ve uzun vadeli hedefler belirleyin.
• Verimli bir birey olun.
• Farklı sorunlara çözümler sunabilmek için takipte olun.

Benlik kavramının 5 özelliği

• Düzen. Kişi, durumun karmaşıklığını etkili bir şekilde kategori ederek azaltabilir.
• Multi-tasking. Farklı etkinliklere aynı anda dikkat edebilme ve hepsini yerine getirebilmek için öncelikleri belirleyebilme yeteneği.
• Deneysel. Benlik kavramını geliştirme konusunda en önemli kısım tecrübedir. İnsanlar genel durumlardan faydalanabilirler ancak kişisel özelliklerinden de yararlanabilirler.
• Değer. Çevrelerinde ortaya çıkan ya da farklı tecrübelerle edindiği diğer kavramları veya fikirleri kendi gelişimleriyle kıyaslarlar.
• Farklı. Bir kavramı ya da fikri kullanarak göz önünde bulundurmaları gereken farklı değişkenleri ele alırlar, ancak yine de kendi yargılarını katarlar.

Benliğin 4 işlevi

Görüldüğü gibi benlik kavramı, başkalarının bizimle ilgili olan görüşlerini kullanmasıyla oluşur. Şu şekilde bize fayda sağlayabilir:

• Diğer bireylerle ve etrafımızdaki ortamla iyi ilişkiler kurmamızı sağlar.
• Kişinin kişiliğini yaratmakta kullanılan temel ihtiyaçlarını karşılar.
• Davranışlarımızı belirler. 
• Sosyal yeterliliklerimizi arttırır.

Özetle, buradaki amaç, insan olarak gelişmenizi sağlayacak deneyimlerden yararlanarak diğer insanları daha iyi tanımanızı ve toplumda yararlı bir birey olduğunuz memnuniyetini hissetmenizi sağlamaktır. Aynı zamanda, bir bireyin kişisel kimlik edinmek amacıyla görüş ve kavramlarını tutarlı bir şekilde değiştirmeye istekli olması gerekir.