Hiperaktif Çocuklar: ADHD (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) Ne Zaman ve Nasıl Teşhis Edilir?

Hiperaktivite çoğunlukla çocuklarda görülen bir davranışsal rahatsızlıktır. Hiperaktif çocuklar durmadan hareket ederler, üstelik hiçbir sebebi de olmadan. Bu da, başladıkları bir işi bitirememeleri ve sık sık alakasız şeyler tarafından dikkatlerinin dağılması anlamına gelir. 

Yabancılar veya çocuğun çok iyi tanımadığı kimselerin varlığında hiperaktivite daha da kötüleşebilir. Öte yandan, çocuk yalnız kaldığında hiperaktif davranışları da azalır.

Hiperaktif çocuklarda aynı zamanda dikkat eksikliği ve konsantrasyon problemleri de görülür. Tüm bu semptomların birlikte görüldüğü rahatsızlık ise Attention Deficit Hyperactive Disorder – Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (ADHD) olarak bilinir.

Bu, teşhis konması zor bir rahatsızlıktır, o yüzden ebeveynlerin sıklıkla görülen semptomlar konusunda uyanık olması gerekir. Eğer çocuğunuzda bu semptomlardan herhangi birini görüyorsanız, bazı tahliller ve testler yapılması gerekebilir.

Hiperaktif çocuklar nasıl davranır

Hiperaktif çocukların en karakteristik özelliği konsantre olmakta ve dikkatlerini tek bir şeye odaklamakta zorlanmalarıdır. Hiperaktif çocuklar:

• Kısmen yıkıcı ve zarar verici olabilirler, ceza ile uslanmazlar.
• Sürekli olarak gergin ve huzursuzdurlar.
• Sınıfta sıklıkla sorun çıkarırlar.
• Düşünmeden hareket ederler ve itaat etmezler.
• Hayal kırıklığı yaşamaya dayanamazlar.
• Konsantre olmakta zorlanırlar.
• Herhangi bir aktiviteye odaklanmakta zorlanırlar.
• Yıkıcı davranışlar gösterirler.
• Dürtüsel davranırlar.

Hiperaktivitenin sebepleri

Çocuklarda hiperaktivite tahmin edebileceğinizden çok daha yaygın. Yapılan çalışmalara göre, 7 yaşından küçük çocukların %3’ünde hiperaktivite görülüyor. Ve erkek çocuklarda görülme oranı kız çocuklara göre daha yüksek.
Bu rahatsızlığın sebepleriyle ilgili bilimsel görüşler de zaman içerisinde değişiklik göstermiş. Yirminci yüzyılın başlarında, hiperaktivitenin beyindeki letarjik ensefalis denilen ufak bir rahatsızlıktan kaynaklandığı düşünülüyormuş.
Bu durumun beyindeki davranışlardan sorumlu bölgeyi etkilediği, kontrolsüz hareketleri tetiklediği ve sakin kalmayı zorlaştırdığı düşünülmüş.
1937 yılında, bilim insanları hiperaktif çocuklarda amfetaminlerin tedavici edici etkisi olduğunu keşfetmişler. Ve bu keşiften sonra doktorlar, beyni uyaran ve hastalarda belirgin iyileşmeler gösteren benzedrine (bir tür amfetamin) reçete etmeye başlamışlar.

Yaşlara göre hiperaktivite belirtileri

Çocuklar büyüdükçe, hiperaktivite belirtisi de olabilecek farklı davranışlar göstermeye başlarlar. Ancak hiperaktif davranışları tespit etmek kolaydır. Doktorların çok erken yaşlarda bile bir çocuğun hiperaktiviteden muzdarip olup olmadığını tespit etmelerine yarayan belirtiler mevcut.

0 – 2 yaş arası

Uyku sırasında miyoklonik seğirmeler ve yemek yeme problemleri. Çocuğun uykuları kısa sürer ve sıklıkla aniden uyanır. Günlük rutinlere de uyum sağlamakta zorlanırlar. Sesli uyarıcılara karşı hassaslık ve sesten rahatsız olma da sık karşılaşılan belirtilerdendir.

2 – 3 yaş arası

Konuşma problemleri, sürekli hareket halinde olma ve tehlikelere karşı dikkatsizlik. Bu çocuklar herhangi bir şeyin tehlikeli olduğu anlamakta zorlandıkları için sıklıkla kaza geçirir. 

4 – 5 yaş arası

Diğer çocuklarla anlaşmada zorluk yaşama, isyankarlık ve kurallara uymama. Yetişkinler çocukla davranışları hakkında konuşmak istediğinde çocuğun dikkatini çekmekte zorlanırlar.

 6 yaş ve üstü 

6 yaş ve üstündeki hiperaktif çocukların karakteristiklerinden biri düşünmeden hareket etmek ve okulda başarısızlıktır. Bu yaşlarda, dikkat eksikliği daha da belirginleşir ve çocuk akranlarıyla iletişim kurmakta daha da zorlanır.

Dikkat Eksikliği – ADHD Belirtileri

Hiperaktivite ile birlikte dikkat eksikliği ve dürtüsel hareket de görüldüğünde doktor tarafından ADHD teşhisi konur. Bu sürekli bir bakım ve gözlem gerektiren tıbbi bir rahatsızlıktır.

Daha önce de belirttiğimiz gibi, çocuklarda ADHD belirtileri:

• Dikkatini toplamakta zorlanma
• Hiperaktivite
• Dürtüsel (düşünmeden) hareket etme

Hiperaktif çocukların hepsinde ADHD olmayabilir

Yukarıda bahsettiğimiz ve ADHD’nin  en belirgin özelliği olan davranışları pek çok çocuk sergileyebilir. Ancak, bu durum hepsinde ADHD olduğu anlamına gelmez.

Küçük çocuklar doğal olarak düşüncesizdir ve dürtüsel hareket ederler. Ayrıca çoğu küçük çocuk da konsantrasyon problemleri yaşar. Bu durum, belirli limitler dahilinde olduğunda, son derece normaldir.

Doğru bir ADHD teşhisi için, çocuğun Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel Kitabı’nda (DSM-5) belirtilen kriterleri sağlaması gerekir: 

1. Çocuk bu davranışları akranlarından daha çok sergiliyordur.
2. Semptomlar 12 yaşında önce başlamıştır.
3. Bu durumdan çocuğun okul, aile ve sosyal hayatı etkileniyordur.
4. Bu davranışlar çocuğun hayat kalitesini etkiliyordur.
5. Bu davranışlar toksin, psikiyatrik bir hastalık veya başka bir tıbbi sebepten kaynaklanmıyordur.

Tedavi

İlaçla ADHD tedavisinde en yaygın kullanılan ilaçlar çocuğun dikkatini toplamasına yardımcı olan uyarıcılardır. Çocukta başka psikozlu belirtiler varsa doktor ek ilaçlar da yazabilir.

Buna paralel olarak, psikoterapi de çocuğun okulda ve evde hayata uyum sağlamasına yardımcı olabilir. Son olarak, bilişsel terapiler çocuğun hareketlerini planlamasına ve kendi kendine konuşmasını iyileştirmeye yarayan egzersizlere odaklanır.

Eğer yukarıda saydığımız belirtilerden herhangi birini çocuğunuzda tespit ederseniz, test ve tahliler yaptırmanız çok önemlidir. Çocuğunuzda ADHD de olabilir ya da tüm bunlar çocukluğun normal süreçlerinden biri de olabilir.

Neticede, çocuğunuzun davranışlarını analiz etmek ve normal olmayanları belirlemek son derece önemlidir.