Çocuk Hakları Hakkında Gerçekte Ne Kadar Bilgilisiniz?

Çocuk hakları nedir diye hiç kendinize sordunuz mu? Bu haklar nelerdir? Bu haklara saygı duyuluyor mu? Bu hakların zorlanmadığından kim emin olabilir?

Çocuk haklarını, çoğu zaman ne hakkında olduklarını bilmeden kabul ediyoruz. Bu kavram, genelde soyut veya kavraması zor bir konu olarak görülür.

Çocukların mutluluğu, gülüşü ve masumiyeti, zayıflayan iyimser duygularımızı canlandırır. Onlar bize, birer yetişkin olsak da, merak, umut ve neşe gibi yeteneklerimiz olduğunu hatırlatır.

Çocuklar olmasa, bir zamanlar çocuk olduğumuzu asla hatırlayamazdık. Dışarıya çıkıp güneşin altında oynadık ve bize yepyeni gözüken bir dünyayı keşfettik. Ayrıca o zamanlarda her şeyin mümkün olduğuna da inandık. Peki, niçin?

Tarihsel özet

19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında, çocuklara yardım edecek bir yetişkinin bulunmadığı zamanlarda, birçok çocuğun, okulu bırakmak ve iş gücüne katılmaktan başka bir seçeneği yoktu.

Onlar, kelimenin tam anlamıyla yetimdi. Bir çocuğun kaç yaşında olduğu ya da içinde yaşadığı fiziksel koşulların neler olduğu hiç önemli değildi. Fabrikalar ise sadece ucuz işgücü ve kar elde etmekle ilgileniyorlardı.

Çocuklar, neredeyse köleliğe benzer şartlarda madenlerde ve fabrikalarda çalışmaya ve para kazanmaya zorlandılar. Kızlar da aynı gerçeklikle yüzyüze kaldı, ancak bir çoğu da fuhuşa zorlandı.

Bu nedenle, aktivistler çocukların temel haklarını savunmaya yardımcı olmak için örgütler kurdular.

Özellikle birinci ve ikinci Dünya Savaşları sırasında, endişe verici sayıda çocuk çaresizlik içinde yaşıyordu. Bu durum, harekete geçmeye karar veren Milletler Cemiyeti’nin dikkatini çekti.

1924’teki Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi, bu şekilde ortaya çıktı. Bu beyanla, çocuk hakları ilk defa resmen tanınmış oldu.

Çocuklar hangi haklara sahiptir?

Çocuklar, devredilemez haklara sahip olan insanlardır. 1989 yılında yapılan bir dizi deklarasyon ve toplantıda, halen geçerli olan ‘Çocuk Hakları Üzerine Sözleşme’ imzalanmıştır.

İlk defa bu antlaşma sayesinde, çocukların kendi haklarını hak ettiği kabul edilmiş oldu. Bu kavram, önceki düşünce kalıplarının kesin olarak kırıldığı anlamına geliyordu.

Anlaşmanın imzalanmasına katılan 193 ülke, çocukları ve çıkarlarını korumaya yönelik alternatifler geliştirmek için çalışmaya başladı. Ülkeler, kendilerini bu savaşla mücadeleye adadılar.

Halen geçerli olan aynı anlaşma, 5 temel hak veya yol gösterici ilke ile değerlendirilen toplam 54 maddeden oluşmaktadır. Katılımcı ülkelerin yasaları, kültürleri ve görüşleri ne olursa olsun, bu haklar dokunulmaz olarak değerlendirilmektedir.

1. Ayrımcılık yapılmadan yaşama hakkı

Bütün çocuklar, aynı haklara sahiptir. Bir çocuğun fiziksel özellikleri, ekonomik durumu, ırkı, cinsiyeti ya da cinsel kimliği haklarını etkilemez. Yetişkinlerde olduğu gibi, çocuklara da saygı duyulmalı ve onlara değerli insanlar olarak davranılmalıdır.

2. Yaşama, hayatta kalma ve tam gelişme hakkı

Her çocuğun, hayatta kalmak için korunmaya hakkı vardır. Çocukların uygun bir ortamda büyümeye, yeterli miktarda gıdaya ve eğitime ihtiyacı vardır. Kaynak yetersizliği, çocuğun genellikle yetişkinliğe kadar taşıdığı duygusal ve fiziksel sorunlara yol açabilir.

3. Katılma hakkı

En küçük çocukların bile, fikirlerini duyurma hakları vardır. Yaşının veya yeteneklerinin ne olduğuna bakılmaksızın, kendilerini etkileyen herhangi bir durum varsa, çocuğa da danışılmalıdır. Bu aynı zamanda, bir yetişkine tanınan hak kadar geçerli olan ifade etme hakkını da kapsar.

4. Yeterli barınma hakkı

Asgari şartlarda barınma hakkı, en iyi bilinen çocuk haklarından birisidir. Çocukların korku ve tehlikeden uzak, uygun bir ortamda yaşaması gerekir. Çocuklara, doğru şekilde gelişebilecekleri güvenli bir alan sağlanmalıdır.

5. Çocuğun kendi yararına en uygun olacak şeye karar verilmesi

Reşit olmayanlara uygulanacak herhangi bir karar veya yasa, çocuk için en iyisine göre düzenlenmelidir. Bu hak, aynı zamanda onların katılma hakları ile çelişebilir, çünkü çoğu zaman çocukların istediği, kendileri için en iyisi değildir.

Günümüzde çocuk hakları

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, çocuk haklarını kabul etti ve onayladı. Ancak, bu haklara her zaman saygı gösterilmiyor.

Halen çocuk işgücüne izin veren ve hatta bunun için düzenlemeler yapan ülkeler var. Bu ülkelerdeki çocuklar, bir yetişkine öngörülen saatten çok daha fazla saat süresince çalıştırılmaktadır. Üstelik bu çocuklar, insanlık dışı şartlarda çalışmaktadırlar.

Dünyanın birçok yerinde, çocukların hayatına hiçbir değer verilmemektedir. Çeşitli şartlar altında, çok sayıda çocuk mafya şebekelerine düşmekte ve cinsel kimlikleri çoğunlukla kötüye kullanılmaktadır.

Kâr amacı gütmeyen birçok sivil toplum kuruluşu, bu soruna karşı yıllardır mücadele etmektedir. Onlar sayesinde, birçok çocuğu kurtarmak ve zalimlerin mahrum bıraktığı şeyleri bu çocuklara sunmak mümkündür. Buna gıda, başlarını sokacakları bir yer ve bir evin sıcaklığı da dâhildir.

Yoksul ve benzeri olumsuz şartlar altındaki her bir çocuğu kurtarmayı amaçlayan çeşitli programlar bulunmaktadır. Bu çabalarla birlikte çocuklar, gıdaya, bir eve ve hatta hayatlarını sürdürebilecek kaynaklara kavuşurlar. Bu kaynaklar, elbette ki, çocukların eğitimlerini de kapsamaktadır.

Çocuk haklarını kim garanti eder?

Çocukların yararına çalışan her bir kuruluş, bu hakların geliştirilmesinde bir rol oynar. Bununla birlikte, çocuk haklarını korumaktan resmen sorumlu olan kuruluş, UNICEF’tir. Birleşmiş Milletler, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki çocuklara ve annelere insani yardım sağlamak için UNICEF’i kurmuştur.

Birçok çocuğun yaşadığı gerçeğin farkında olmamız gerekiyor. Kendi çocukluğumuzda zorluklar yaşamış olsak da olmasak da, istismar ve ihmal ile mücadele edebileceğimizi anlamak zorundayız. Aslında bu savaşa, kendi evlerimizden bile katılabiliriz.

Bu savaş, alternatiflerin aranmasıyla ilgilidir. Hiç kuşkusuz, oldukça fazla sayıda seçenek bulunmaktadır. Öyleyse, değişimin gönüllüleri olalım ve çocuklara bu kadar çok ihtiyaç duydukları şeyi vermek için birlikte çalışalım.

Neyse ki, çocuklarımızın haklarına saygı duyan bir ülkede yaşıyoruz. Fakat diğer çocukların bu kadar şanslı olmadığını hatırlamalıyız. Bu değerli küçüklerimize daha iyi bir durum sağlamak ve savaşmak için gücümüz var.