Modelleme Tekniği ile İlgili Bilmeniz Gerekenler

Çocuklar, kendilerine söyleneni değil gördüklerini yaparlar. Modelleme tekniğinin ne kadar etkili olduğunu keşfetmek, çocuğunuzun davranışlarını yönlendirmenize yardımcı olabilir.

Modelleme tekniği, Albert Bandura’nın sosyal öğrenme teorisinin bir parçasıdır. Ünlü psikolog, başkalarının eylemlerini ve bunların takip eden sonuçlarını gözlemleyerek öğrendiğimize inanmaktadır. Temsili öğrenme olarak da bilinen gözlemsel öğrenmenin bu formu, model oluşturan kişinin davranışlarını taklit etmeye dayalıdır.

Bu süreç gündelik yaşantıda ve özellikle çocukluk çağında gerçekleşir. Bu teori sayesinde, çocukların neden kendilerine söyleneni değil de ailelerinden gördüklerini yaptıklarını anlamak kolaylaşıyor. Doğal öğrenme sürecinin ötesinde, modelleme tekniği davranışları değiştirmede etkili bir yöntemdir.

Modelleme tekniği neden başarılı sonuçlar verir?

Modelleme tekniğinin bazı faydaları aşağıdaki gibidir:

• Davranışsal alışkanlıklarda olmayan yeni davranışları benimsemek. Örneğin, bu teknik sosyal becerilerin kazanılmasını teşvik etmede oldukça etkilidir.
• Fobi gibi, anksiyete ve korku nedeniyle kısıtlanan davranışların tedavisi. Eğer çocuğunuz korkuları nedeniyle bazı davranışlarda bulunamıyorsa, bir başkasının aynı eylemi yaptığını ve bundan olumsuz bir sonuç almadığını gördüğünde korkusu ortadan kaybolabilir.
• Aşırı veya istenmeyen davranışları engellemek. Bir eylemin olumsuz sonuçlarını gözlemleyen bir model karşısında, aynı davranışa sahip olan çocuk bu davranışını değiştirebilir.

Modelleme tekniğini etkileyen faktörler

• Modelin karakteristik özellikleri. Model özneyle (yani çocukla) hem fiziksel hem de kişisel olarak benzerlik gösterirse, teknik daha etkili olur. Bunun yanı sıra, üzerimizde belirli bir etkisi olan ve saygın olduğunu düşündüğümüz kişileri daha fazla örnek alırız. Çocuklar için en iyi rol modelleri kardeşler, öğretmenler ve ebeveynlerdir.
• Öznenin karakteristik özellikleri. Eğer öznenin duyusal eksiklikleri varsa (körlük gibi) veya şiddetli anksiyeteden muzdaripse, modelleme tekniğinin başarısı azalabilir.
• Durum da önemli bir faktördür. Öznenin dikkatini çekebilmek için konuya dikkat etmek gerekir. Bunun yanı sıra, eğer konu belirsiz ve zorsa, çocuklar taklit etmeyi reddedebilir.

Modelleme tipleri

1.Aktif veya pasif. Aktif modellemede, çocuk, gözlemlemenin ardından davranışı taklit eder. Pasif  modellemede ise, gözlemci davranışı bilişsel seviyede benimser ancak uygulamaz.

2. Katılımcı veya katılmayan. Bu, konuşma terapisinde de olduğu gibi, öznenin modelle olan etkileşimine veya gözlemlemede kısıtlama meydana gelip gelmemesine bağlıdır.

3. Hedef davranış veya aracı davranış. Zorluk seviyesine bağlı olarak, model nihai davranışı gösterebilir veya öncesinde daha basit adımlar kullanabilir.

4. Pozitif, negatif ve karma modelleme. İlk olarak, pozitif modellemede sosyal olarak uygun davranışlar öğretilir. Benzer şekilde, negatif modellemede ise özne rahatsız edici davranış modelini gözlemler. Son olarak karma modellemede de özne iki türden davranışı da gözlemler.

5. Bireysel veya grup modelleme. Bu, davranışı gözlemleyen özne sayısına bağlıdır.

Diğer modelleme tipleri

6. Tekli veya çoklu. Bu, öznenin benimsemesi gereken davranışın model sayısına bağlıdır. Gözlemci farklı davranış seçeneklerini göreceğinden çoklu modellemede öğrenme daha başarılıdır.

7. Öz-modelleme. Bu durumda, gözlemci ve model aynı kişidir. Bu teknik, sembolik öz modellemeyi kullanarak seçici dilsizliği tedavi etmede büyük ölçüde başarı göstermiştir. Örneğin, gözlemci kendisini video montajı aracılığıyla izleyebilir.

8. Canlı, sembolik veya gizli modelleme. Gözlemciler fiziksel olarak ortamda bulunan canlı bir modeli, doğrudan ortamda bulunmayan sembolik bir modeli veya modelin performansını hayal ederek davranışı öğrenen gizli bir model ile başbaşa kalabilir.

9. Komut modelleme veya yüzleştirme modeli. Bu, modelin yeterlilik seviyesine bağlıdır. Komut modellemede, model ilk başta hata yapmadan davranır. Yüzleştirme modelinde ise model yavaş yavaş performansını artırır. İkinci yöntem daha etkilidir çünkü gözlemci daha iyi bir seviyeyi tanımlayabilir.