Piaget'e Göre Çocuklarda İşlem Öncesi Dönemin Özellikleri

Ünlü psikolog Jean Piaget’nin teorisine göre işlem öncesi dönem, 2 ila 7 yaş arası çocukların rasyonelleşme süreci olarak tanımlanır.

Piaget, çocuklardaki düşünce ve davranış yapısının yetişkinlerde olduğundan farklı olduğunu anlamıştır. Çocuk gelişimindeki her aşama kendi düşünce, mantık, hareket ve his süreçlerini içerir. Çocuğumuza büyüme sürecinde eşlik ederken bu farklılıkları da göz önünde bulundurmamız çok önemlidir.

Bu bilgi neden çok önemlidir? Çünkü bu sayede küçük çocukların nasıl bir mantık kurduğunu ve nasıl düşündüğünü öğreniriz. Ayrıca, bu bilgi, çocuklarımızı onların mantık ve düşünce şekline göre daha uyumlu ve etkili bir şekilde eğitmemizi sağlar.

Piaget’e göre işlem öncesi dönem

Çocuklar, yaklaşık olarak 2 ila 7 yaşları arasında işlem öncesi dönemden geçer. Bundan önce çocuklar, duyumotor aşamasından geçer ve bu aşama doğumda başlar ve 2 yaşına kadar devam eder.

İşlem öncesi dönemin özellikleri nelerdir?

İşlem öncesi dönemin özellikleri söyledir:

• Dilin ortaya çıkışı, tüm zihinsel yapıları oluşturur.
• Konuşabilme becerisi, farklı zihinsel yapıları tetikler ve bunun sembolik işlevi çok temeldir. Çocuklar, nesne, yer ve insanları ifade etmek için sembolleri kullanır. Ayrıca çocuklar, isimlerin çevrelerindeki şeyleri anlatmak için kullanıldıklarını da anlar.
• Çocuklar, vücutlarında olan değişimlere rağmen kişiliklerini kendileri oluşturur. Büyüdükçe ve değiştikçe çocuklar kendilerini tanırlar. Aynısı, anne, baba, kardeş vb. gibi yakınları için de geçerlidir. Onları dış görünüşleri değişse bile, oldukları gibi belirlerler.
• Zamanla, çocuklar kendilerini başkalarının yerine koymayı da öğrenirler. Taklit yapılan oyunlar, onların kendilerini tanıdıkları insanlarla özdeşleştirmesini sağlar. Örneğin, ev işlerini yaparken anne ya da babalarının hareketlerini taklit edebilirler.
• Benmerkezcilik bu yaşta çok yaygındır. Çocuklar, hala dünyayı bencil bir bakış açısıyla görürler. Başka bir deyişle, dünyanın onların etrafında döndüğünü düşünürler. Bu da soyut düşünmeyi onlar için çok zor hale getirir.

Soyut düşünme, sosyalleşme aracılığıyla oluşmaya başlar. Bu aşamadaki çocuklar, yaşıtlarıyla aynı yeri ve oyuncakları paylaşsalar bile genellikle tek başlarına oyun oynarlar. Birçok ebeveyn, çocuklarının bu özelliği ile ilgili endişe duyar.

Bu dönemde çocuklara sıkça söylenen cümlelerden biri “arkadaşınla paylaşmalısın”dır. Ama çocukların bu dönemde tüm oyuncakları kendisine istemesi de gayet doğaldır.

Kavram ve soruların oluşması

• Animizm, işlem öncesi dönemin diğer bir özelliğidir. Çocuklar bu süreçte her şeye bir niyet atar, bu yüzden de her şeyi canlı gibi algılarlar. Örneğin yere düşen bazı nesneler kötü oldukları için düşer, ay iyidir çünkü geceyi aydınlatır, vb.
• Dünya, büyülü bir gerçeklikle açıklanır. Bu çocuklar, etraflarında olan her şey için basit bir açıklama bulurlar. Onların bu düşünceleri basit ilişkilendirmelere dayanır.
• İşlem öncesi düşünce işlevleri, veriler arasında karşılaştırmalı bir anlatım ile meydana gelir. İşlem öncesi dönemdeki çocuklar, bazı sonuçlara varmak için basit benzerlik ve farklılıklara dikkat ederler. Onların düşünceleri mantıklı değildir.
• Çocuklar kavramlar oluşturur ve bir şeyin yanlış ya da doğru olup olmadığına dikkat etmezler. Örneğin, misafir gelmeden evi temizleyen annesini gören bir çocuk bundan sonra annesini her temizlik yaparken gördüğünde misafir geleceğini zannedebilir.

• Bu, “neden” aşamasıdır. Çocuklar bu süreçte dünyayı yetişkinler aracılığıyla keşfeder ve “neden” sorusu onlara cevaplar sağlar. Sordukları sorular sayesinde çocukların büyülü düşüncelerini nelerin şekillendirdiğini öğrenebiliriz.
• Çocuk, basit ve günlük olayları sorgulayabileceği gibi karmaşık ve doğaüstü konular hakkında da soru sorabilir – örneğin ölüm ya da cinsellik gibi. Bazen bu soruları “peki sen bu konuda ne düşünüyorsun?” gibi sorularla karşılamak da iyi bir stratejidir. Bu sayede, çocuğu düşünmeye, bir hipotez yaratmaya ve bu düşünceyi bir cevap oluşturmada kullanmaya yönlendirmiş olursunuz.
• Çocuğun düşüncesinin geri alınamazlığı onun iki kategoriyi bir anda anlamlandırmasına engel olur. Örneğin, annesi, büyükannesinin çocuğu olamaz, çünkü o bir annedir.

Piaget‘e göre, çocukların işlem öncesi dönemde ne düşündüğünü bireysel farklılıklar etkiler. Bir çocukta belli bir özellik baskın olurken diğerinde olmayabilir.

Bu aşamanın bitimi, temel öğrenme becerilerinin kazanılması ile birlikte olur. Başka bir deyişle, bu dönem, somut operasyonlar başlayınca biter.