Çocuklarda Utanç Duygusu: Bilmeniz Gerekenler

Farklı durumlara tepki vermeyi öğrendikçe, çocuklarda sık sık utanç duygusu da görülmeye başlar. Çocukların bu duygunun üstesinden gelmeyi öğrenmelerinde anne babalar kilit bir rol oynar.

Utanç, seçici bir duygu olarak düşünülüyor çünkü insanların belirli eylemlere karşı vereceği tepkilere ve belirli durumlara yükledikleri değere bağlı olarak değişiyor. Bu tepkiler ve değerler ayrıca çevreden ve kültürden de etkilenebilir.

Utanç ayrıca, hayal kırıklığından veya çevrenin beklentilerini karşılayamamaktan dolayı, bir davranışın uygunsuz olmasının yol açtığı evrensel bir ahlaki duygudur.

Çocuklar ne zaman utanç duygusunu deneyimlemeye başlar?

Doğumdan sonraki 2 sene boyunca, çocuklar çevrelerindeki her şeye karşı sözlü ve sözlü olmayan bir iletişim yöntemi geliştirirler. 2 seneden sonra, çocuklar utanç duygusunu deneyimlemeye başlar çünkü beceriksizlik ve mahcubiyet hissi ortaya çıkmaya başlar.

Bazen çocuklar bağımsız olmak ister ancak bu mümkün değildir çünkü yaşları çok küçüktür. İşlerini kendi kendilerine halledemedikleri için, bir çeşit hayal kırıklığı yaşarlar ve bunun sonunda da utanç duygusuna kapılırlar.

Araştırmacılar ayrıca, çocukların utanç duygusuna biraz daha meyilli olarak doğduklarını ve bazılarının diğerlerine kıyasla daha hassas olduğunu belirtiyor. Bununla birlikte, utanma duygusuna olan hassasiyetleri ebeveynlerin çocukları nasıl yetiştirdiğine bağlı olarak değişiklik gösteriyor.

Utanma duygusu hiç de olumlu bir his olmasa da, çocukların toplumun gerekliliklerine uyum sağlamasına yardımcı olduğu için çocuklar için faydalı da olabilmektedir.

Utanç duygusu çocuklarda kendini nasıl gösterir?

Çocuklar utanç duygusunu fiziksel bir şekilde de dışa vurabilir. Pek çok çocuk başı öne eğik yürür, kendisini soyutlar ve kızarır. Diğer vakalarda ise, çocuklar utanç verici anın gerilimini dağıtmak için kontrol edilemez bir şekilde kahkaha atmaya başlarlar.

Utancın çocuklarda sebep olduğu duygusal sonuçlar nelerdir?

Öfke, bu sonuçlardan bir tanesidir. Belirli bir olay sırasında utanç hissettikten sonra, çocuklar öfkelenebilir ve intikam alabilir. Çocuk, kendisini utandıran kişiye karşı agresif davranışlar sergilemeyi hedefler. Bu agresifliğin ölçüsü kaçtığında, fiziksel veya duygusal şiddete dönüşebilir.

Utanç sonucu meydana gelen bir diğer duyguysa çaresizliktir. Utanç verici bir hadise sonrası çocuk hemen eski haline dönemediğinde kendisini güçsüz hissetmesi olasıdır.

Çocuğun utanç duygusunu en çok hissettiği durumlar

Utanç duygusu çocuklarda yaygın olarak görülür çünkü çocukluk süreci çeşitli sosyal durumlara uyum sağlama dönemidir. Tecrübesizlikleri çocukları hata yapmaya ve sonunda da utanç duygusuna sürükler. Çocukların utanç duygusunu en çok hissettiği durumlar aşağıdaki gibidir:

• Başkalarının önünde yaptığı işlerde başarılı olamama
• Tanımadığı insanların önünde konuşma
• Onları utandıran konularda rol alma
• Bir konudaki becerilerini göstermeleri için zorlanma
• Yemek yerken dökmek veya tuvaletini kaçırmak

Çocukların utanç duygusunun üstesinden gelmesine nasıl yardım edebilirsiniz?

Aşağıdaki tavsiyeleri uygulayarak, anne babalar çocuklardaki utanç duygusunun üstesinden daha kolay gelebilir. Bununla birlikte, bu duygu asla tamamen ortadan kalkmaz.

Farklı şekillerde dışa vurulabilir ve yaşam boyunca bu duygunun yoğunluğu değişiklik gösterebilir.  Yine de, bu duyguyla başa çıkmayı öğrenmek oldukça gereklidir. Çocuklarda utanç duygusunun üstesinden gelmeye yardımcı tavsiyelerden bazıları aşağıdaki gibidir.

Örnek teşkil edin

Anne babalar, utanma duygusunun herkesin başına gelebileceğini çocuklara göstermelidir. Bazen, çocuklar sorunlarını anne babalarından farklı olarak ele alırlar.

Bu nedenle hem anne hem de baba, çocuklarına kendilerinin de utanç hissettikleri durumlar olduğunu açıklamalıdır. Ebeveynlerin utanç verici bir durumda sakin kalması, çocuğun da aynı durumla karşılaştığında ailesini örnek almasına olanak sağlar.

İstemedikleri şeyleri yapmaya zorlamayın

Yapmak istemediği bir şey olduğunda çocuğa bunu zorla yaptırmak, ailelerin çoğu zaman uyguladığı bir yöntemdir. Bu tür zorlamaların en yaygın olanı, çocukların tanımadıkları kişileri öpmeleri ve onlara sarılmaları için baskı uygulamaktır.

Çocuklar çoğu zaman bu tür durumlardan sonra mahcup hissederler. Ebeveynlerin çocuklarına iyi davranışlar aşılamak istemesi son derece doğaldır ancak tanımadıkları insanları sevmeleri için onları zorlamamak gerekir.

Duygularına saygı gösterin

Çocuk utandığında onunla dalga geçmek, kesinlikle kaçınmanız gereken bir durumdur. Ebeveynler, çocuklarının içe dönük mü yoksa dışa dönük mü olduğunu belirleyerek buna göre davranmalıdır. Ayrıca, utandığı zaman çocuklara destek olmak da önemlidir.

Çocuklar, her durumda anne babalarının desteğini hissetmelidir. Buna ek olarak, çocuklara hissettikleri her şeyin tamamen normal olduğunu söylemek gerekir.