Jeton Ekonomisi: Çocuğunuzun Davranışlarını Değiştirmek İçin Faydalı Bir Araç

3 dakika

Son Güncelleme: 09 Nisan, 2019

Jeton ekonomisi, çocukların eğitiminde kullanılan etkili bir yöntemdir. Bugün sizlere bu araç hakkında bilgi vereceğiz ve evinizde bunu nasıl uygulayacağınızı anlatacağız.

Jeton ekonomisi, bir çocuğun davranışlarında değişikliklere sebep olan ve psikologların önerdiği bir stratejidir. Eğitim merkezlerinde öğretmenler genellikle iyi davranışlar oluşturmak ve olumsuz davranışları önlemek için bu yöntemi sıkça kullanırlar. Eğer doğru kullanılırsa, jeton ekonomisi gayet etkili bir tekniktir.

Bu yöntem, pozitif teşvik amaçlı psikolojik temeli olan bir ödül sistemine dayalıdır. Çocuğunuzun yaptığı şey ondan beklediğinizi belirttiğiniz şeyle örtüşüyorsa, bu çocuğunuzun puan kazanması anlamına gelir ve daha sonra bu puanları istediği bir ödül için kullanabilir.

Jeton ekonomisi nasıl kullanılır

Jeton ekonomisinin amacı, istenen davranışların yapılmasını ve kalıcı olmasını sağlamaktır. Bu uygulama, çocukların normalde yapmaya direndiği davranışlara yöneliktir.

Genellikle ebeveynler jeton ekonomisini, çocukların ilgi çekici bulmadığı belli aktiviteleri yapmalarını teşvik etmek için kullanır. Bu teknik ayrıca, sosyal olarak uygun olmayan davranışları düzenlemek için de kullanılır. Buradaki ana fikir çocuğun hedeflenen eylemi ya da olumlu bir davranışı yapmasını sağlamaktır.

Evinizde jeton ekonomisini uygulamanın adımları

1. Hazırlık

Öncelikle, sistemi iyi planlamalısınız. Her şeyin görünür olması için birkaç malzeme hazırlamalısınız. Çocuklar, doğaları gereği somut düşünmeye meyillidir ve ilerlemelerini görmek isterler.

Jeton olarak ne kullanacağınızı seçin ya da yapın. Küçük çocuklar için yıldızlar, gülen suratlar ve etiketler ilgi çekici seçenekler olacaktır. Daha büyük çocuklar içinse, fiş ya da kağıt, mukavva ya da plastik üzerine yazdığınız sayıları kullanabilirsiniz.

Ayrıca, çocuğunuzun gelişimini takip etmek için bir tablo hazırlamalısınız. Bu tablo, haftanın her gününü gösteren sütunlara ayrılmış olmalı ve çocuğunuzun ne kadar jeton kazandığını, kaybettiğini ya da bozdurduğunu göstermelidir. Tabloyu hem sizin hem de çocuğunuzun rahatça görebileceği bir yere asın.

2. Ödül

Çocuğunuzun ne kadar jeton karşılığında hangi ödülleri alacağını önceden belirleyin. Buna önden karar vermeniz çok önemlidir. Ödül, çocuğunuzu motive edecek bir şey olmalıdır.

Örneğin, bu ödül, çocuğunuzun çok istediği bir oyuncak, lunaparka bir gezi ya da dışarıda yemek yemek gibi bir şey olabilir. Ayrıca, çocuğunuza ödülün ne olması gerektiğini de sorabilirsiniz.

3. Temel tanımlar

Başlamadan önce çocuğunuza açıklamanız gereken birkaç kavram vardır. Öncelikle, çocuğunuzun hedef davranışın ne olduğunu iyi anlaması gerekir. Daha sonra, jetonları ödül kazanmak için bozdurması gerektiğini de bilmelidir. Tüm kurallar net ve sabit olmalıdır.

Bir jeton ekonomisi oluştururken, çocuğunuzun yaşını da hesaba katmanız gerekir. Daha küçük çocukların kısa vadeli hedefleri olmalıdır ve daha az sayıda jetonla ödüller kazanabilmelilerdir.

Eğer ödül kazanmak çok zor olursa, çocuğunuz duruma ilgisini kolayca kaybedebilir. Aynı zamanda, büyük yaşta olan çocukların da ödül kazanması için daha fazla jeton elde etmesi gerekmelidir.

“Jeton ekonomisinin amacı istenen davranışları teşvik etmek ve kalıcı hale getirmektir.”

Jeton ekonomisi tasarlarken dikkat edilmesi gereken noktalar

Pozitif şeylere odaklanın. Bazen ebeveynler, çocuklarında değiştirmek istedikleri olumsuz şeylere odaklanma hatasına düşerler. Örneğin, “Oyuncakları ortalıkta dağınık bırakma.” diyebilirler. Öte yandan, görmek istediğiniz olumlu davranışlara odaklanmak çok daha etkili olacaktır. Olumsuz şeyleri vurgulamak yerine, bunları söylemek için olumlu bir hedef koyabilirsiniz. Örneğin, “Oyuncaklarınla oynamayı bitirince onları toparla.” demeniz daha doğru olacaktır.
Gerçekçi hedefler koyun. Çocuğunuza koyduğunuz hedeflerin olası ve gerçekçi olmasına özen gösterin. Çocuğunuzun bir gecede değiştiremeyeceği şeyler olduğunu da unutmayın. Örneğin, öfke nöbetlerinden kurtulmak istiyorsanız ve çocuğunuz günde 5 ya da 6 nöbet geçiriyorsa, onun birdenbire hiç nöbet geçirmemesini bekleyemezsiniz. Böyle yaparsanız çocuğunuzu sadece başarısızlık ve huzursuzluk hissine itmiş olursunuz.

Daha gerçekçi bir hedef de çocuğunuzun öfke nöbetlerini aşamalı olarak azaltmak olabilir. Çocuğunuz ani duygularını kontrol edebilmeye başladığında, bu öfke nöbetlerini tamamen bitirmek üzerinde de çalışabilirsiniz.

Jeton ekonomisini kullanırken başarılı olmak için birkaç anahtar aşağıdaki gibidir:

Tutarlı olun. Jeton ekonomisini başlattıktan sonra tutarlı olmanız gerekir. Aksi halde, istediğiniz sonuçları alamayabilirsiniz. Bu sizin ebeveyn olarak görevinizdir.
Jeton sayısına göre kazanılacak ödülleri belirleyin. Ebeveynler ve çocuklar, ödüle karar verirken birlikte anlaşmalıdır. Bazı küçük ödülleri kazanmak daha kolay olabilir. Öte yandan, eğer çocuğunuz büyük bir şey istiyorsa, bunun için daha fazla çaba göstermesi gerekecektir. Büyük ödüller, büyük değişimleri gerektirir.
Çocuğunuzu hazırlık sürecine dahil olması için davet edin. Çocuğunuz tablonun hazırlanmasına ve jetonların tasarımı gibi şeylere yardım edebilir. Bu sayede çocuğunuz, sürece baştan itibaren dahil olduğunu hissedecektir.

Jeton ekonomisi sonsuza dek sürmemelidir. Bunun yerine bu durum, istenen değişikliği elde edene kadar yapılan geçici bir uygulamadır. Çocuğunuz istenen amaca ulaştığında, yavaşça bu sistemi değiştirmelisiniz. Örneğin, bu değişikliği, bir ödül almak için gerekli olan jeton sayısını artırarak yapabilirsiniz. Ayrıca, yeni hedefler de belirleyebilirsiniz.