Aile, Çocukların Öz Saygısını Nasıl Etkiler?

Çocukların öz saygısı, ebeveynleri ve diğer aile üyeleriyle etkileşimlerinden büyük ölçüde etkilenir. Çocuklarımızın öz saygısı erken yaşlardan itibaren gelişmezse, güvensiz, kararsız ve gelecekte hedeflerine ulaşamamış bireyler haline gelebilirler.

Aile, çocukların gelişiminde önemli rol oynar.

Bu yazımızda ailelerin, çocukların öz saygısını nasıl etkilediğini analiz edeceğiz.

Bir kavram olarak öz saygı, birisinin kendi kendini değerlendirmesini ifade eder. Öz saygının gelişimi, öz değerlendirme ve başkalarından aldığımız geribildirimler gibi çeşitli faktörlere bağlıdır.

Bir diğer önemli faktör ailedir. Burası, çocuğun karakteri ve eylemleri hakkındaki ilk geri bildirimleri aldığı yerdir (en azından okul başlayana kadar). Aldıkları geri bildirimler, öz saygıları üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.

Aileler, çocuklarının öz saygısını olumlu da etkileyebilir, olumsuz da. Fark edilmeden yapılan küçük jestler ve yorumlar bile, çocuğun öz saygısı üzerinde etkili olabilir.

Çocukların öz saygısını etkileyen faktörler

Öz saygının temeli olarak düşünebileceğimiz bazı hususlar vardır: fiziksel görünüş, davranış, akademik ve sportif performans gibi. 

Ebeveynler, bu konulardaki sorunları ele alırken çok dikkatli olmalıdır.

Bu durumda yapılması gerekenler şunlardır:

• Çocuğunuzu diğer çocuklarla karşılaştırmamak
• Fiziksel görünüşün, bir kişinin sahip olması gereken en önemli şey olmadığını çocuğunuza açıklamak
• Onlara iyi davranışlarda bulunmanın faydalarını öğretmek

Çocuğun öz saygısını geliştiren olumlu davranışlar

Çocukların öz saygısını geliştirmeye yardımcı olmak için akılda tutulması gereken ipuçları:

• Güven ve sevgi aşılamak

Sevilen ve değer verilen bir çocuk, bunu öz saygısına yansıtır. Çocuğunuza duyduğunuz güveni ifade etmeniz ve çocuğunuzun da bunu hissetmesini sağlamanız önemlidir.

Başaramayacağını düşünerek, yapmak istediği bir etkinliği gerçekleştirmesini engellerseniz, çocuğunuzun öz saygısını olumsuz etkilersiniz.

Ayrıca, çabalarını da takdir etmelisiniz. Başka bir deyişle, çocuğunuza yeterli çaba ve özveriyi göstermesi durumunda, tüm hedeflerine ulaşılabileceğini öğretin.

Takdir etmek için uzun süre beklemeyin. Bu, kısa vadede onun gayretini ve coşkusunu sürdürmesini sağlayacak, uzun vadede ise azmin önemini öğretecektir.

• Gerektiğinde hata yapmalarına izin vermek

Kendi başına hiçbir şey yapmayan çocuklar, özgüven sorunu yaşarlar. Daha önce de belirttiğimiz gibi, eğer yanlış yapsalar bile, denemelerine izin vermeliyiz. Aksi takdirde bu hareketimiz onlara güvenmediğimiz anlamına gelir.

Çocukluk dönemi boyunca kendi başına bir şeyler başaramamış veya buna müsaade edilmemiş bireyler, ileride kendi özelliklerinin ve yeteneklerinin kıymetini nasıl bilebilir ki? Bu, günlük eylemlerimizin, çocuklarımızın geleceğine nasıl yön verdiğinin açık bir örneğidir.

• Özveriyi teşvik etmek

Çocuklarınızı, kazanmaya ya da herkesten bir adım öne çıkmaya zorlamadan, ilerleme kaydetmeleri için teşvik etmelisiniz. Bu hayatın tüm alanlarında geçerlidir.

Kendini bir şeye adamanın değerini öğrenen bir çocuk, hayatının geri kalanında kullanacağı harika bir araç edinmiş olur.

• Çocuğunuzun görüşlerini önemseyin ve onları paylaşmasına izin verin.

Çocuğunuzu asla dinlemez ya da karar verirken ona danışmazsanız, bu onun öz saygısı üzerinde olumsuz etki yaratır. Ona her seferinde, nasıl hissettiğini, ne düşündüğünü ve ne yapmak istediğini sorun.

Ayrıca yapacağı spor dalı ve diğer ders dışı faaliyetleri kendisi seçebilmelidir. Bu kararları almasına izin verilmezse, çocuğunuzun hiçbir zaman kendi fikri olmayacak, çünkü fikirlerinin önemsenmediğini hissedecektir.

Çocuklarda öz saygının gelişebilmesi için kaçınılması gereken davranışlar

Yukarıda yapmamız gereken şeylerden bahsettik. Şimdi ise, bir çocukta öz saygının oluşmasını olumsuz yönde etkileyebilecek bazı yaygın hatalardan bahsetmek istiyoruz. İşte birkaç örnek:

• Aşırı korumacı ebeveynlik: Bu tür ebeveynler, aslında çocuklarına kendi güvensizliklerini yansıtır. Çocuklarda, utangaçlık, bağımlılık, içe kapanıklık, güvensizlik ve özgüven eksikliği gibi sonuçlar doğurur.
• Başarılarını görmezden gelmek: Hedefe ulaştıklarında onları takdir edin. Yapamayacakları bir şeyin “çok kolay” olduğunu söylemeyin. Bunu yaparsanız, öz saygısına iki cepheden saldırmış olursunuz.
• Çocuğunuzun tüm problemlerini çözmek: Bunu yaparsanız, çocuğunuzun kendi başına zorlukların üstesinden gelebilme yeteneğinin gelişmesini engellemiş olursunuz. Çünkü bu, yoluna çıkan engelleri aşmaktan aciz olduğunu hissettirir.

Son olarak, “kaçınılmaz son” diye bir şeyin olmadığını kabul etmeliyiz. Yukarıdakilerin tümü, bir çocuğun öz saygısının oluşumu için gerekli şeyler olmakla birlikte, davranışlarını takdir etmede aşırıya kaçarsak sonuçları tersine çevirmek de mümkündür.

Çocuklarımızın öz saygısını inşa etmeye küçük yaşlardan itibaren başlamak, daha iyi sonuçlar verecektir.