Ergenlikte Kalitesiz Uykunun Sonuçları
Uyumak, her gün rutin bir biçimde gerçekleştirdiğimiz bir eylemdir. Uyku, hem zihnin hem de bedenin yenilenmesi için son derece önemli bir ihtiyaç durumundadır. Herkes için bir gereklilik olan uykunun özellikle gelişme çağındaki çocuklar ve gençler açısından önemi daha da büyüktür. Bu nedenle bu yazımızda, ergenlik döneminde uyku kalitesi ve kötü bir uyku düzenine sahip olmanın getireceği olası olumsuz sonuçlara ilişkin bilgiler veriyoruz.
Ergenlik çağındaki gençler çok çeşitli fiziksel, psikolojik, duygusal ve sosyal değişimler yaşarlar. Bu değişimler, onların uyku kalitelerini de olumsuz yönde etkileyebilir.
Ergenlikte Kalitesiz Uykunun Nedenleri
Uyuduğumuz süre boyunca, aslında iki çeşit uyku türü arasında gidip geliriz:
- NREM uykusu: Dört bölüme ayrılır. Yarı uyur halden yavaş hareketlerle derin uykuya geçiş sürecini kapsar.
- REM uykusu: Paradoksal uyku olarak da adlandırılır. Hızlı göz hareketleri (Rapid Eye Movements-REM) ifadesinin baş harflerinin bir araya getirilmesi ile ifade edilir.
Bu bağlamda, yavaş hareketlerle derin uyku durumu (NREM), uykunun en önemli aşamasını temsil eder. Çünkü bu aşamanın temel özelliklerinden biri, beyin metabolizmasının yavaşlaması ve beynin bir anlamda dinlenmeye çekilmesidir. Buna ek olarak, REM uykusunun ise beyin gelişimi ve öğrenme ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Uykunun bu normal aşamaları, ergenlik döneminde çok hızlı ve çabuk bir biçimde değişebilir. Bunun ana nedenlerini ise kötü uyku kalitesi (uyku hijyeni) ya da gençlerin sosyal ihtiyaçlarının getirdiği sonuçlar olarak tanımlayabiliriz.
Uyku Hijyeni
İyi seviyede bir uyku hijyenine sahip olmak için gece uykusunun düzenli bir biçimde alınması ve gündüz uyanık kalma gibi bir dizi günlük rutini yerine getirmek gerekmektedir. Bu nedenle, ergenlik döneminde uyku kalitesinin düşük olmasını şu nedenlere bağlayabiliriz:
- Özellikle gece saatlerinde sağlıksız beslenme alışkanlıkları.
- Yatmadan önce yapılan spor.
- Kahve, enerji içecekleri, sigara, alkol ve diğer zararları bazı maddelerin tüketilmesi.
- Gece geç saatlere kadar film ya da dizi izlemek.
- Yatmadan önce cep telefonu ile ilgilenmek.
- Gece uzun saatler boyunca video oyunları oynamak.
“Çocukluk döneminden yetişkinliğe geçiş süreci, olgun, sorumluluk sahibi ve kendini iyi yetiştirmiş bir birey olma yolunda son derece önemlidir. Bu sürecin doğru yönetilmesi için üç temel ihtiyaç bulunmaktadır. Bu temel ihtiyaçlar aynı zamanda ömür boyu devam ettirilebilecek sağlıklı bir yaşam tarzının benimsenmesi için de kritik öneme sahiptir. Beslenme alışkanlıkları ve fiziksel aktivite (spor), bu üçlünün iki ayağını oluşturmaktadır. Bunlara ek olarak sağlıklı ve yeterli sürelerde uyumaksa sabah doğru saatlerde dinç bir biçimde uyanmak anlamına gelmektedir. Eğer uykumuz sağlıklı değilse genel olarak sağlıklı olduğumuzu söylemek de imkansız olacaktır. Ancak buna rağmen, sağlıklı yaşam için gerekli üçüncü temel ihtiyaç konumunda olan kaliteli uyku konusu genellikle ya hiç gündeme gelmemekte ya da çok sınırlı bir biçimde öğretilmektedir.”
– William Charles Dement –
Sosyal İhtiyaçlar
Günümüzde modern toplumun yüksek seviyedeki ihtiyaçlarını düşündüğümüzde, hem akademik hem de sosyal anlamdaki bu ihtiyaçların gençlerin uykularını etkileyecek boyutta olduklarını söyleyebiliriz. Çünkü bu gençlerin büyük bir kısmı, normal okul müfredatına ek aktivitelere katılmakta ya da akşamları arkadaşları ile birlikte vakit geçirmektedirler. Bu ise, gençlerin rutin günlük akademik sorumluluklarını yerine getirmelerini engelleyen bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır.
Aslında öğrencilerin büyük bir kısmının akşam ve gece saatlerini ev ödevi yaparak ya da sınavlara hazırlanarak geçirdiklerinin altını çizmek gerekir. Ancak ironik bir biçimde yeterince uyumayıp sadece birkaç saat uykuyla güne devam etmek, çocukların derslerine de olumsuz yansımakta ve kötü sonuçlar almalarına neden olmaktadır. Çünkü ergenlik döneminde, okulda öğretilen bilgilerin alınması ve işlenmesi için belirli bir seviyede uyku kalitesine ulaşmak gerekmektedir. Ancak bu şekilde öğrenme süreci başarı ile yürütülebilir.
Ergenlik Döneminde Uyku Kalitesi Konusunda Yaşanan Sorunlar ve Sonuçları
Okul döneminde gençler, gün içinde uzun saatleri derslerde geçirirler. Bu ders saatlerinden istenilen verimin alınması için bir gece önce iyi bir biçimde uyumaları gereklidir. Bunun aksine kalitesiz uykunun yol açacağı çeşitli olumsuz sonuçların bulunduğu da bir gerçektir. Bu olumsuzlukları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Ders anlatırken öğretmenin söylediklerine odaklanamamak.
- Verilen görevleri yaparken konsantrasyon sorunları yaşamak.
- Bitkinlik ve gün içi yaşanan yorgunluk.
- Hafıza kaybı.
- Dikkat dağılmadan not alma konusunda yaşanan zorluklar.
- Sosyal problemler.
- Akademik olarak kötü performans sergilemek ya da derslerde başarısız olmak.
- Sinirlilik ve ruh halinde yaşanan değişimler.
- Motivasyonun ve enerjinin düşmesi.
- Problem çözme ve karar verme konusunda yaşanan eksiklikler.
Kısacası, kötü bir uyku düzeni hem vücudun hem de zihnin düzgün bir biçimde fonksiyonlarını yerine getirmesini engeller. Bu nedenle, uykusuzluk halinin bir sonucu olarak bilişsel yetenekler, motor yetileri ve ruhsal durum konusunda işlev bozuklukları ortaya çıkar ve bu durum günlük yaşantıyı da olumsuz yönde etkiler. Tüm bu sorunların önüne geçmek için ergenlik dönemindeki kalitesiz uyku problemlerini çözmeye çalışmamız gerekir. Çünkü bu aşamada yaşanan uyku düzensizlikleri yetişkinliğe geçişten sonra daha da ciddi boyutlara ulaşabilir.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Andreu, M. M. y Arboledas, G. P. (2013). Trastornos del sueño durante la adolescencia. Revista de, 3, 29-66.
- Carlson, N.R. (2006). Fisiología de la conducta. Madrid: Pearson Educación.
- Sierra, J.C., Jiménez-Navarro, C. y Martín-Ortiz, J.D. (2002). Calidad del sueño en estudiantes universitarios: importancia de la higiene del sueño. Salud Mental, 25(6), 35-43.
