Oedipus Kompleksi: Çocuk Gelişiminin Bir Aşaması

Oedipus kompleksi,20. yüzyılın başlarında Avusturyalı psikolog Sigmund Freud tarafından ortaya atılan psikoanaliz teorisinin bir parçasıdır.

Oedipus kompleksi, bir çocuğun ebeveynlerine karşı olan olumlu ve olumsuz hisleri arasındaki çatışmayı ifade eden bir kavramdır. Çocuklar genellikle bebeklikten itibaren annelerine karşı büyük bir sevgi gösterirler.

Bununla beraber bu sevginin daha derin olduğu durumlar vardır: Bu aşama da Oedipus kompleksidir. Freud bunu, bir bireyin karşı cinste olan ebeveynine karşı cinsel çekim hissetmesinden kaynaklanan duygulardan dolayı ortaya çıkan bir çatışma olarak tanımlamaktadır. 

Aynı zamanda çocuk, diğer ebeveynini de devreden çıkarmak ister. Bunun sonraki aşaması da baba katili olmaktır. Bununla beraber, Oedipus kompleksinin ensest bir ilişki olması anlamına gelmediğini de unutmamak gerekir.

Neden “Oedipus”?

Oedipus, Sofokles tarafından yazılmış Yunan trajedisindeki Kral Lauis ve Kraliçe Jokaste’nin oğlu olan ana kahramanının ismidir. Hikayede, kahin, Laius’un kendi öz oğlu tarafından öldürülmeye mahkum olduğunu söyler.

Bu ölümcül sonucu önlemek için Laius, oğlunu uşaklarından birine verir ve onu bir yere terk etmesini ister. Uşak, Laius’un emrine uymaz ve bebeği bir çobana verir, çoban da bebeği çocuğu olmayan Corinth kralı Polybus’a verir. Sonra Oedipus büyür ve genç bir adam olur.

Bir gün Oedipus, onu büyütenlerin gerçek ebeveynleri olmadığına dair bir söylenti duyar. Ardından, kahine danışır ve kahin de ona öz babasını öldürmeye mahkum olduğunu söyler. O da bu trajedinin önüne geçmek için Corinth’i sonsuza kadar terk etmeye karar verir.

Oedipus, yolculuğu sırasında Kral Laius ile yolları kesişir. Kralın habercilerinden biri ondan yol vermesini ister ve Oedipus bunu yapmayınca, kralın adamları Oedipus’un atlarından birini öldürür.

Bunun üzerine, Oedipus, sinirlenir ve hem kralı hem de adamlarını öldürür. Daha sonra, annesi olduğunu bilmeden, dul kalan kraliçe Jokaste ile evlenir. Gerçeği öğrendiğindeyse gözlerini oyar ve hayatının geri kalanını kızı Antigone’un izinde yollarda geçirir. Bu sırada, Jokaste de intihar eder.

Oedipus kompleksi nasıl ortaya çıkar?

Çocuklarda Oedipus kompleksi, kendini aşağıdaki şekilerde gösterebilir:

• Anneye karşı aşırı bir sevgi ve onu idealleştirme.
• Anneden gelecek sevgi için babayla yarışma ve beraberinde öfke ve gücenme hissi.
• Örnek davranış aracılığıyla annenin takdir ve onayını alma çabası.
• Baba, anneden ilgi gördüğünde onu kıskanma.
• Babaya karşı öfke nöbetleri ve patlamalar ve onun otoritesini kabul etmeme.

Bazı psikologlar, Oedipus kompleksinin her iki cinsiyetteki çocuklar için geçerli olabileceğini söylese de birtakım psikologlar bunu kabul etmez. Buna katılmayanlar, bu kompleksin kız çocuklarındaki eşleniğinin Elektra kompleksi olduğunu belirtmektedir. 

Bu kompleks, kız çocukların babasının ilgisi ve sevgisi için anneleriyle yarıştığı bir durumdur, yani Oedipus kompleksinin tam tersidir.

“İfade edilmeyen hisler asla ölmez. Onlar canlı olarak gömülür ve sonra daha kötü bir şekilde ortaya çıkar.”

–Sigmund Freud–

Oedipus kompleksi nelere sebep olur?

Sigmund Freud‘a göre, Oedipus kompleksi doğal bir geçiş sürecidir ve aşağıdaki işlevlere hizmet eder:

• Enseste karşı olan yasaların kabulü.
• Cinsellikle tanışma.
• Baba otoritesinin özümsenmesinin bir sonucu olarak, başta superego olmak üzere aklın ve ruhun farklı ögelerinin oluşması.
• Çocuğun kendi cinsiyetini kabullenmesi.

Ebeveynler bu konuda ne yapmalı?

Daha önce de bahsettiğimiz üzere, Oedipus kompleksi ile ilişkili davranışların ortaya çıkmasından dolayı endişelenmeye gerek yoktur: Bu tamemen normaldir ve zamanla geçecektir.

Anne için davranışlardaki değişiklik bir sorun yaratmaz; o sadece normal sevgi gösterileri hissedecektir. Bu durumda değişiklik yaşayacak ebeveyn babadır. Çocuğunuzun davranışlarının çok saldırgan olduğu ve zaman geçmesine rağmen bunları sürdürdüğü durumda, doğru bir teşhise ulaşmak için bir terapistle görüşmek iyi bir fikir olabilir.

Aynı şekilde, anneden ayrı kalmak ya da annenin gitmesi veya kaybolması ile ilgili kabuslar görmesi de dikkat edilmesi gereken bir işaret olabilir. Oedipus kompleksi, genellikle beş yaş civarında çözüme ulaşır. O zamandan itibaren de babaya karşı olan tavırlar düzelmeye başlar ve baba tehdit olmaktan çıkarak rol model haline gelir.

“Annesi için tartışmasız bir numara olan bir erkek, hayatı boyunca bir kahraman gibi hisseder.”

–Sigmund Freud–

Bu aşamayla başa çıkmak için tavsiyeler

• Çocuğunuzun kıskançlığını, ona daha fazla ilgi göstererek teşvik etmeyin.
• Çocuğunuzun her iki ebeveyni tarafından da takdir edildiğini hissetmesi için ikiniz de onunla kaliteli vakit geçirmeye özen gösterin.
• Çocuğun babasıyla ayrı bir oyun zamanı olması, ona karşı olumsuz hislerini unutmasına yardımcı olabilir.
• Çocuğunuzun davranışı ile alay etmeyin: Bunun onun için tamamen normal bir durum olduğunu unutmayın.
• Çocuğunuzun annesinin sevgisi için başlattığı yarışı devam ettirmeyin.

Durumun yoğunluğu ve süresinin aşırı boyutlara ulaşması endişe verici olsa da Oedipus kompleksi, tüm çocukların yaşadığı tamamen normal bir aşamadır. Ebeveynlerin bu durumu sakince ve anlayışlı bir biçimde ele alması gereklidir.