Her Şeye Öfkelenen Çocuklar

Her şeye öfkelenen çocukların daha fazla ilgi ve dikkate ihtiyaç duydukları bir gerçektir.

Yaşadıkları her durum karşısında asabi davranan ve öfke ile hareket eden çocukların özel bir dikkate ve ilgiye ihtiyaçları vardır. Çünkü sürekli olarak tekrarlanan bu tür tepkiler, aslında çocuğun içsel bir rahatsızlığını gizleme biçimi olabilir. Bu yazımızda sizlere, konu ile ilgili bazı bilgileri sunuyoruz.

Öfke

Öfke, insanın karşılaştığı herhangi bir durumda yaşadığı anlaşmazlık ya da uzlaşmazlıklar nedeniyle ortaya çıkan temel bir duygudur. Çocuklar duygularıyla hareket ederler. Bunun da ötesinde duygularını çok yoğun bir biçimde yaşarlar. Aslında öfke duymaları ya da sinirlenmeleri çocuklar için kötü olarak sınıflandırılabilecek bir durum değildir. Asıl sorun, çocukların sinirlenmeleri sonucunda yaptıkları hareketler ve tavırların genel bir hal alması ya da zarara neden olacak seviyelere ulaşmasıdır.

Her Şeye Öfke İle Karşılık Veren Çocuklar

Eğer durup dikkatli bir biçimde gözlemlersek, bu tür bir reaksiyona yol açan nedeni öfke aşamasının hemen öncesinde bulabiliriz. Beklenmeyen bir cevap, karşılanmayan bir istek ya da istemesine rağmen ilgi çekememe vb. durumlar çocukta öfkeyi tetikleyen nedenler arasında sayılabilecek birçok sebepten sadece birkaçıdır.

Bu tür durumlara özel bir önem vererek dikkat etmek son derece gereklidir. Çünkü sürekli olarak devam eden öfke ya da sinir durumu normal olarak görülemeyeceği gibi çocuğun sağlıklı bir biçimde büyümesi açısından da sakıncalıdır. Bu nedenle, kendi başımıza ya da profesyonel destek alarak çocuğun kişisel durumunu analiz etmeye başlamalı ve böylelikle bu tür öfke hallerinin ne tür durumlara yol açabileceğini anlamaya çalışmalıyız.

Bir Çocuğun Sürekli Olarak Sinirlenmesine Neden Olan Durumlar

Bu tür davranışlara yol açan çok sayıda ve farklı nedenler bulunabilir:

• Çocuğun içinde bulunduğu stres hali: Bir kardeşin doğumu, anne babanın ayrılması, okula başlama, sınav dönemleri vb. durumlar, çocuklarda strese yol açan nedenler arasında sayılabilir.
• Sürekli bir hale gelen (ve çoğunlukla normalleştirilen) fiziksel ya da psikolojik şiddet. Bu tür durumlar çocukların iki farklı türde davranmalarına yol açar: öğrenilmiş saldırganlık ya da çaresizlik saldırganlığı. İkinci durumda çocuklar, zarara yol açan kişilere karşı öfkelerini dışa vururlar. Ayrıca kendilerine tehdit olarak gördükleri her durumda da benzer şekilde öfke tepkisi verirler.
• Annenin hamilelik ya da doğumdan sonraki ilk yıllarda yaşadığı stres ya da gördüğü şiddet. Bu tür durumlar çocuklarda duygusal bir durgunluk ve otomatik olarak gelişen bir güvensizlik duygusuna yol açar. Ayrıca olası düşmanca durumlara karşı öfkeli davranışlar da beraberinde gelir.
• Kızgınlık ve öfke davranışları üzerine kurulu aile içi ilişkiler. Çocuklar, aile içinde yaşadıklarını ve gördüklerini taklit ederek ve bunları uygulayarak öğrenirler. Bunun sonucunda da kendilerini rahatsız hissettikleri durumlarda aynı tavırları sergileme yoluna giderler.
• Diğer. Çocuğun öfkeli davranmasına yol açan neden ya da nedenlerin bulunması ve bu bulgular ışığında durumu düzeltmek için gerekli adımların atılması son derece önemli bir konudur.

Öfkelenen Çocuklara Nasıl Yardım Edebiliriz?

Bu tür durumlara müdahale edebilmek için çocuğun yaşantısındaki farklı alanlarda (temel olarak aile ve okul) koordineli biçimde bir dizi davranış şeklinin hayata geçirilmesi gerekmektedir. Çocuğa karşı geliştireceğimiz planlı bu strateji, bu soruna tatmin edici bir çözüm bulma arayışında ona yardımcı olmak amacı gütmektedir. Bu bağlamda, ön plana çıkan tavsiyeler şu şekilde sıralanabilir:

• Saygılı ve sakin bir tavır takının. Çocuğa örnek olacak şekilde, öfkeli bir tutum yerine farklı ve daha olumlu bir cevabın nasıl olacağını uygulamalı olarak gösterin. Öfkeye daha fazla öfkeyle cevap vermek çocuğun ilk tepkisinin daha da güçlenerek devam etmesine neden olacaktır.
• Çocuğun kendisiyle, duygularıyla ve durumu nasıl gördüğüyle ilgilenin. Bu sayede davranışlarının nedenini daha iyi anlama şansı yakalayabilir ve ona duygusal destek sunabileceğimizi gösterebiliriz. Aslında öfkeye yol açan nedenlerin büyük bir çoğunluğunun duygusal destek ihtiyacından karşılandığını aklımızdan çıkarmamamız gerekir.
• Çocuğa daha sağlıklı ve saygılı cevap seçenekleri bulma ve bunları kullanma konusunda destek olun. Rahatlama ve nefes alma teknikleri, öfkeyi yatıştırmak için çeşitli nesneler belirleme, konuya yönelik çeşitli hikayeler anlatma vb. gibi seçeneklerden uygun olanını seçmek doğru olacaktır.
• Sınırları açık bir biçimde belirleyin. Çocuğun kimseye saldırmadan ya da herhangi bir şeye zarar verip parçalamadan öfkesini ifade edebileceğini belirtin.
• Kendi duygusal birikimini göstermesine izin verin. Çocuk öfkeye kapılmadan karşılık vermeyi öğrendiğinde, bu yeni davranış şeklini desteklemek ve öfkeli davrandığı durumla şimdiki durum arasında ne tür farklılıklar sergilediğini gözlemlemek önemlidir.
• Hangi durumların öfkeli karşılık vermesine yol açtığını gözlemleyin. Eğer bu tür durumlar tekrarlanıyorsa, bunların yerine farklı davranış alternatifleri bulunduğunu ve bu alternatifleri tercih edebileceğini belirtin. Aşamalı olarak çocuğun bu yeni çözümleri benimsediğini göreceksiniz.
• Çocuğu empati kurması konusunda cesaretlendirin. Çocukların sinirlerini saldırma şeklinde çıkardıkları durumlarda, onlarla birlikte çalışarak saldırılan kişinin nasıl hissettiğini anlamalarına yardımcı olmak son derece kritiktir. (“A adlı kişi şu anda nasıl hissediyor sence?”, “Onu böyle görünce kendini iyi hissediyor musun?” vb.)

Sonuç

Her şeye öfkelenen çocukların bu davranışlarına çözüm aramak oldukça önemli bir konudur. Çünkü hem çocuğun yeni bir ortama adapte olması, hem aile bireylerinin ve öğretmenlerin daha huzurlu bir ortam yakalamaları, hem de onu uzun dönemli sosyal ve duygusal problemlerden uzak tutmak için bu tür davranışları aşmasını sağlamak gerekmektedir.

Bu soruna bir çözüm yolu aramak ve o doğrultuda hareket etmek, çocukların duygularını kontrol etmeleri ve hayatları boyunca karşılarına çıkacak her türlü problemi çözümleyebilmeleri açısından çok daha sağlıklı bir kişilik kazanmalarına yardımcı olacaktır. Kızgınlık ya da üzüntü durumunda artık otomatik tepkileri öfke şeklinde olmayacak, bu sayede mental olarak da oldukça sağlıklı bir gelişim göstereceklerdir.