Okul Yemekleri ve Çocukların Beslenmesi
Günümüzde sosyal gerçeklikler (kadınların iş hayatında daha fazla ve aktif rol alması, tek ebeveynli ailelerin artması, okulla ev arasında çok uzun bir mesafe olması vb.) okul yemeklerine olan talebi günden güne artırmıştır. Okulda sunulan yiyeceklerin çocuklar için dengeli ve sağlıklı bir beslenme sağlaması son derece önemlidir.
Sizin çocuğunuz da bu yıl yemeğini okulda mı yiyecek? Şimdi size okul yemekleri ve bunların çocukların beslenme ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde nasıl olması gerektiğine ilişkin bazı bilgiler vereceğiz.
Okul Yemekleri Nasıl Olmalıdır?
Çocukluk döneminde yeterli fiziksel ve zihinsel büyümenin ve gelişimin sağlanması için doğru beslenme olmazsa olmazlar arasındadır. Bu bağlamda, aşırı ya da eksik beslenme gibi olumsuz alışkanlıklardan kaçınmanın yetişkinlikte ortaya çıkabilecek obezite, hipertansiyon, diyabet, osteoporoz gibi kronik hastalıklardan uzak durmak için çok önemli olduğunun altını çizmek gerekir.
Okul Yemekleri Neden Önemlidir?
Çocuk sağlığı ile ilgili yayımlanan makalelerde, beslenme eğitimi, iyi bir beslenme düzeni, yiyecek seçeneklerinin doğru bir biçimde yönetilmesi ve anne babaların bu sürece dahil olmalarının çocukları aşırı kilo ya da obezite gibi durumlardan koruyacağı ifade edilmektedir.
Öğünlerin Besleyici Olması
Okulda verilen yemeklerin sağlıklı, dengeli ve çocukların beslenme ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte olması gerekmektedir. Bu beslenme düzeni, çocukların yaşına göre özenle seçilmeli ve bu sayede sağlıklı bir gelişim için gerekli olan beslenme alışkanlıklarının oluşturulduğundan emin olunmalıdır. Ana yemek çocuğun günlük enerji ihtiyacının yaklaşık olarak % 30-35’ini karşılayacak özellikte olmalı ve yeterli miktarda besleyici madde içermelidir. Aynı zamanda, besleyici özelliklerinin dışında yemeklerin çocuklara hitap eden ve onların severek yiyebilecekleri nitelikte olması da çok önemlidir.
Eğitim
- Çocuklara sağlıklı yemek yeme alışkanlıklarının, doğru davranışların ve iyi bir yaşam tarzının özendirilmesi çok önemlidir. Çünkü insan hayatının ilk yıllarında iyi yemek yeme alışkanlıklarının edinilmesi hayati bir öneme sahiptir. Hayat boyunca devam edecek olan yemek yeme alışkanlıkları için çocuklara yeterli derecede aydınlatıcı yol göstermek, onlar için oldukça kritik bir ihtiyaç niteliği taşımaktadır.
- Çocuklara farklı türlerde menüler sunmaya çalışmak gerekir. Yemekleri tanımak, onlar arasındaki farklılıkları anlamak, her birinin sağladığı faydaların ve gerekliliklerin farkında olmak ve faydalı her besini tüketme gerekliliğini özümsemek beslenme eğitiminin temel amaçları arasında bulunmaktadır. Bunlara ek olarak, arkadaşları ile birlikte yemek yemek çocukların yeni yiyecekleri daha kolay bir biçimde kabul etmelerini kolaylaştıran bir etmendir.
- Ayrıca çocuğun hijyen açısından doğru alışkanlıklar edinmesi de son derece önemli bir konudur. Bu bağlamda, genel hijyen, ellerin temiz olması, diş temizliği, yiyeceklerin temiz bir biçimde tüketimi, hijyen konusunda önde gelen noktalardan bazılarıdır. Ayrıca çocuğun çatal, bıçak, kaşık kullanmayı öğrenmesi, yemek masasında düzgün ve dik bir biçimde oturması, yemekleri yutmadan önce yeterince çiğnemesi, peçete kullanımı, ağzında yemek varken konuşmaması vb. konular da beslenme eğitiminin önemli parçaları arasında yer almaktadır.
Okul Yemekleri Konusunda Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Sağlıklı ve dengeli bir menü, vücudun ihtiyaç duyduğu enerjiyi karşılayan ve sağlıklı yaşam için gerekli besinleri içeren bir niteliğe sahiptir. Bu bağlamda, ideal bir menü şunları içermelidir:
Genel Nitelikler
- Çocukların bulundukları yaş ve fiziksel özelliklere göre yeterli kaloriyi almaları sağlanmalıdır. Menü, günlük enerji ihtiyacının %30 – 35’ini karşılayacak içeriğe sahip olmalıdır.
- Karbonhidratlar (sebzeler, meyveler, ekmek, pirinç, makarna vb.) günlük beslenme düzeninin %50 – 55’i civarında kalori sağlayacak düzeyde tüketilmelidir.
- Günlük yiyecek tüketiminde yağ oranının %30’u geçmemesi tavsiye edilmektedir. Özellikle doymuş ve trans yağların tüketiminin azaltılması önemlidir.
- Alınan toplam kalorinin %10 – 15 oranındaki bir miktarı proteinlerden gelmesi gerekmektedir. Bu proteinler, hayvansal ve bitkisel proteinler ile baklagillerin tüketiminin bir karışımı olarak alınmalıdır.
- Günlük vitamin ve iz elementlerinin yeterli miktarlarda alınması sağlanmalıdır. Mikro besinler, mineraller ve vitaminlerin tüketiminin istenilen düzeylerde olduğu 15 günlük periyotlarda kontrol edilmelidir.
Özel Nitelikler
- Başlangıç yemeklerinin baklagiller, sebzeler, makarna ve pilav türünde olması, ikinci ve ana yemek olarak da et, balık ve yumurta içeriğinin bulunması tavsiye edilmektedir. Ana yemekte ilave olarak sebzeli garnitür bulunması da tercih edilen bir seçenektir.
- Tatlı olarak meyve ya da süt içerikli tatlılardan birinin seçilmesi uygun olacaktır.
- Menü seçiminde sürekli olarak aynı yemeklerin seçilerek monoton bir düzenden kaçınmaya özen göstermek gerekir. Bu nedenle, aynı içeriklere sahip bir menünün en az 15 gün tekrar sunulmamasına dikkat edilmelidir.
- Günlük olarak tüketilen sebze ve meyvelerin en az 5 porsiyon olarak ayarlanması tavsiye edilmektedir. Ayrıca taze ya da pişirilmiş sebze türlerinin tüketiminin, hem ana yemeklerde hem de garnitür olarak mümkün olduğunca fazla olması uygun olacaktır. Bunların dışında, çeşitli sebzeler ve patates ile tahıl ve baklagiller kullanarak yapılacak çorbaların da menüde yer alması doğru bir seçim olacaktır.
- Kırmızı et ya da tavuk eti yerine menüde mümkün olduğunca balık seçeneklerinin artırılması tercih edilen bir durumdur.
- Ekmek oranı yemeğin çeşidine göre uygun bir seviyede tutulmalıdır.
- Kızartılmış ya da önceden pişirilerek dondurulmuş gıdalardan uzak durmak gerekmektedir. Bunların dışında tatlı ve hamur ağırlıklı besinler de tercih edilmemelidir.
- Mevsiminde ve taze yiyeceklerin tüketilmesine son derece önem verilmelidir.
- Menünün mevsime göre ayarlanarak çeşitlendirilmesi gerekliliği dikkat edilmesi gereken bir konudur.
- Okulda öğrencilere sunulacak olan menünün bir örneği anne ve babalara gönderilmelidir. Buna ek olarak yemeklerin hazırlanma çeşitleri ile hem aperitif hem de tatlıların içerikleri de gönderilerin içeriğinde yer almalıdır.
Çocukların birlikte yemek yedikleri okulda hazırlanan menülerin hem içerik hem de kalite olarak belirli standartları sağlaması çok önemlidir. Balık, yöresel yemekler, sebzeler ve meyvelerle zengin bir içerik sunan Akdeniz mutfağı gibi seçeneklerin menü belirleme aşamasında göz önünde bulundurulması uygun olacaktır.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Foster, G. D., Sherman, S., Borradaile, K. E., Grundy, K. M., Vander Veur, S. S., Nachmani, J., … & Shults, J. (2008). A policy-based school intervention to prevent overweight and obesity. Pediatrics, 121(4), e794-e802.
- Guía de comedores escolares. Programa Perseo.
- Kim, S. A., Moore, L. V., Galuska, D., Wright, A. P., Harris, D., Grummer-Strawn, L. M., … & Rhodes, D. G. (2014). Vital signs: fruit and vegetable intake among children—United States, 2003–2010. MMWR. Morbidity and mortality weekly report, 63(31), 671.
- Manual práctico de nutrición en pediatría. Asociación española de pediatría.
