Çapraz Lateralite Performansı Nasıl Etkiler?

Bazı çocuklarda, çapraz lateralite (yanallaşma) ortaya çıkar ve bu durum özellikle okul performanslarını olumsuz etkilere neden olur. Bu nedenle, gelecekte ortaya çıkabilecek olası problemlerin önüne geçmek için erken müdahale önemlidir.

Doğduğumuz andan itibaren ve büyüme süreci boyunca hepimiz vücudumuzun bir tarafını daha fazla kullanma eğilimi gösteririz. Buna lateralite adı verilir. Bu yazımızda çapraz lateralite ve bu özelliğin çocuklarda performansı nasıl etkilediğini inceliyoruz. Bu bağlamda, vücudun en iyi kullandığımız tarafının genetik ve çevresel gibi pek çok faktörden etkilendiğinin altını çizmemiz gerekir.

Lateralite gelişimi insan hayatının ilk yılında yavaş yavaş gerçekleşen bir durumdur. Bu dönemde sağ taraf ve sol tarafın hangisi olduğunun henüz farkında olmayız.

Lateralite Türleri

Lateralite türleri şu şekilde sıralanabilir:

• Homojen lateralite. Göz, kulak, el ve ayağın hepsinin aynı tarafta, sol (solak insanlar) ya da sağ (sağ elini kullanan insanlar) tarafta baskın olması anlamına gelir. En yaygın lateralite türü budur.
• Karışık lateralite. Bu durum bazı insanların belirli şeyleri vücutlarının bir tarafı ile yaparken diğerlerini diğer tarafla yapmaları anlamına gelmektedir.

• Çapraz lateralite. Karşıt lateralite olarak da adlandırılan bu durum eller, ayaklar ve kulakların farklı lateralite özellikleri göstermesi anlamına gelmektedir. Örnek olarak kişi sağ elini kullanırken sol gözü dominant bir işlev görebilir. Bu tür lateralite özellikle okuma ve yazma başta olmak üzere çeşitli öğrenme zorluklarına yol açabilir. Bu duruma daha çok Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanısı konmuş olan çocuklarda rastlanır.
• İki elli lateralite. Bu durum, kişinin vücudunun her iki tarafını da aynı etkinlikle ve değişken bir biçimde kullanabilmesini tanımlayan lateralite türüdür.

Lateralite özelliklerini herhangi bir biçimde dayatmamak ve bu özelliğin kendi kendisine ortaya çıkmasına izin vermek çok önemlidir. Eğer bir çocuğu vücudunun dominant olmayan bir tarafını kullanmaya zorlarsak, sinir sisteminin organizasyonunu bozucu etkilere neden olabiliriz.

Çapraz Lateralite Çocuklarda Okul Performansını Nasıl Etkiler?

Lateralitenin sağlam ve sağlıklı bir biçimde oturmaması çocuklarda pek çok öğrenme problemine neden olabilir. Bu durum genellikle disleksi problemi yaşayan çocuklarda ortaya çıkar. Bu tür bir olumsuz durum her şeyden önce ilköğretimin başlangıç aşamalarında gözlemlenebilir. Özellikle lateralitenin henüz yerleşmediği çocuklarda bu problemi görmek mümkündür.

Şimdi çapraz lateralitenin ne tür etkileri bulunduğunu ve semptomlarının neler olduğunu inceleyelim:

• Bu tür çocuklarda belirli aktivitelerde görülen az sayıda ani refleks dışında normalden daha yavaş reaksiyonlar görülür.
• Bu lateralite türü disleksi, diskalkuli, dislali (bozuk söyleyiş) ya da disgrafi gibi problemlere neden olabilir.
• Yazı yazarken şekilsel bozukluklar ve harf sıralamalarında yanlışlıklar yapabilirler. Sayılar ve harfleri sanki bir aynadan bakıyormuş gibi ters yazabilirler.
• Bu durum genellikle bu çocukların kendilerine olan güvenlerini zedeler ve olumsuz yönde etkiler. Her şeyden önce yaptıkları yanlışların farkına vararak düşük bir özgüvene sahip olurlar.
• Çabuk sinirlenebilir, aşırı tepkiler verebilir, kendilerine engeller koyabilir ve umutsuz olabilirler.

Çapraz Lateralite ve Performans Üzerindeki Diğer Etkileri

• Çok yavaş ve sık sık duraklayarak okurlar. Okuma ritmi tutturamaz ve genellikle okudukları metin içinde kaybolurlar.
• Okuma, hesaplama ya da yazmayı otomatik bir işlem haline getirme konusunda sorunlar yaşarlar.
• Dikkatlerini bir konuya verme konusunda zorluklar yaşarlar. Sık sık kafa karışıklığı belirtileri gösterirler.
• Çoğu kez tez canlı ve hiperaktiftirler. Konsantre olma konusunda ciddi sorunlar yaşarlar.
• Sınıf içinde motive değillerdir. İstenen aktiviteleri yapma konusunda son derece isteksiz davranırlar.
• Çoğunlukla yer ve zaman anlamında kendilerini düzenleme ve organize etme problemleri yaşarlar. Sağ ile solu, çıkarma ile toplamayı birbirine karıştırırlar.

Eğer Çocukta Çapraz Lateralite Varsa Ne Yapmalıyız?

Uzmanların büyük bir çoğunluğu bu durumun çocukların öğrenme sürecine olumsuz etkilerini engellemek için erken müdahalenin gerekli olduğunu savunmaktadırlar. Eğer çocuğumuzda çapraz lateralite bulunduğundan şüpheleniyorsak, onu kapsamlı bir psikomotor testine götürmemiz gerekir.

Yapılan testler sonucunda uzmanlar, çocukta ne tür bir lateralite bulunduğunu belirledikten sonra bir dizi aktivite ve egzersiz önereceklerdir. Bu sayede, hatalı yönleri düzeltip yeniden düzenleyerek iyi bir nörobiyolojik eğilim göstermelerine yardımcı olacaklardır.

Yani çapraz lateralite bulunduğundan şüphelendiğimiz bir çocuğu mutlaka bir uzmana göstermek çok önemlidir. Yukarıda da görmüş olduğumuz gibi bu lateralite türünün çocukların performansı ve öğrenme becerileri üzerinde ciddi olumsuz etkileri bulunmaktadır. O nedenle, gelecekte yaşanabilecek çeşitli zorlukları engellemek için en kısa sürede harekete geçerek müdahale etmek önemli bir gerekliliktir.