Ceza ve Bedel Arasındaki Farklar

Geleneksel çocuk yetiştirme tarzlarını mı tercih edersiniz yoksa yenilikleri mi takip edersiniz? Bugün ceza ve bedel arasındaki farkı görmenize yardım etmek istiyoruz.

Çocuklar sınırları zorlayabilir ve kuralları yıkabilir. Tüm bunlar öğrenme sürecinin bir parçasıdır. Anne – baba olarak bizlerin her duruma ne tepki vereceğimizi dikkatle ölçmemiz gerekir ki çocuğumuza en iyi şekilde yol gösterebilelim. Bu nedenle ceza ve bedel arasındaki farkı bilmek önemlidir.

Günlük hayatta karşımıza çıkan zorluklar karşısında sakin ve olgun davranabilmeliyiz. Anın getirdiği olumsuz duygulara kendinizi kaptırıp dürtülerinizle tepki vermeyin. Sağlıksız meydan okumalardan kaçının.

Neden? Çünkü bazı davranışlarımızı kontrol altına alarak çocuğumuzun kalbini kırmadan ve ilişkimizi zedelemeden anne – babalık yapabiliriz. Zor anlarda kendimizi durdurup düşünerek ve eğitim yöntemlerimizi gözden geçirerek hareket etmeliyiz.

Eski usul ve zararlı çocuk yetiştirme yöntemleri hakkında İspanyol çocuk psikoloğu Alberto Soler şöyle diyor:

Otoriteye saygı göstermek: Ceza ve bedel

Ceza

Ceza vererek çocukta belli bir seviyede rahatsızlık yaratılması hedeflenir. Böylece çocuk kendini kötü hisseder. Bu şekilde çocuğun, ebeveynlerini hayal kırıklığına uğratma korkusuyla istenmeyen davranışlarını tekrarlamayacağı düşünülür.

Çocuğu tehdit ederek ya da bazı davranışları yaparsa olacaklardan korkmasını sağlayarak ona hayattaki önemli değerleri öğretemeyiz.

Ceza, otoriter bir yöntemle çocukların kurallara boyun eğmesini sağlar. Bir anlığına etkili olabilir ama çocukta bir sorumluluk hissi uyandırmaz.

Tam tersine öfke, dargınlık ve motivasyon eksikliğine neden olur. Tüm bunlar da ileride çocuğun yalan söylemesine ve kaytarmasına yol açabilir.

Cezaların en kötü yanı; yaptığı kötü davranışın değil çocuğun kendisinin yargılanıyor gibi hissettirmesidir. Yani ebeveynler, istenmeyen davranış yerine çocuğun üstüne olumsuz bir anlam yüklemiş olurlar. Bu da çocuğun özgüvenini azaltır.

Bu durum çocukta mağdur hissi bırakır. Benlik saygısı zedelendiği için zamanla istenmeyen davranışlarında daha da ileriye gidecektir.

Bedel

Şimdi, disiplin sağlamak için kullanabileceğiniz bedel yöntemine bir göz atacağız. Çocuğumuza yapacağı herhangi bir davranışın bedelini yani sonuçta neler olacağını açıklarsak neden bazı davranışların olumsuz olduğunu anlaması kolaylaşır. Ayrıca davranışlarının etkisini anlamalarına da yardımcı olacaktır.

Çocuğa davranışının bedelinin açıklamasını yaptığımızda ceza verirken olduğu gibi çocuğu utandırmış olmuyoruz. Tam tersine çocuğun düşünerek hareket etmesini, anlayışlı olmasını ve empati kurmasını teşvik ederek iyi bir iletişim modeli kurmuş oluyoruz.

Bedel sistemi, çocuğun kendisine odaklanmaktansa davranışların sonuçlarına odaklanır. Çocuklar, kendilerinin değil de davranışlarının sorunlu olduğunu anlayabilir. Böylece özgüvenleri zedelenmez ve karakterleri güçlenmiş olur.

Yani çocukların yaptıkları davranışların bedelini anlamalarını sağladığımız zaman negatif bir ortam oluşmasını da önlemiş oluyoruz. Tartışma ve güç savaşlarının da önüne geçilmiş oluyor.

Bedel sistemini mantıkla uygulamak

Bedel sisteminin çalışabilmesi için göz önünde bulundurmanız gereken üç şart var:

• Bağlantı: Çocuğunuz bilerek suyunu dökerse temizliğini yapması gerekir. Bilgisayarını elinden almak ya da oyun süresini kısıtlamak gibi cezaların çocuğun yaptığı davranışla hiçbir bağlantısı ve alakası yok.
• Saygı: Cezaların aksine bedeller çocuğun onurunu kırmaz. Tüm anne – babalar öfkeli anlarında davranışlarını kontrol etmelidir. Söylediğiniz sözleri geri almanın bir yolu olmadığını biliyorsunuz. Bedel sistemini uygularken da ses tonunuz sakin ve saygılı olmalı.
• Sorumluluk: Son olarak, davranışların çocuğun yerine getirebileceği bir bedeli olmalı. Düzeltmeye çalıştığınız davranışa göre de ölçülü olması gerekir. Hem davranışın ciddiyetini hem de çocuğunuzun yaşını göz önünde bulundurarak karar vermelisiniz.

Siz ceza – ödül sistemiyle yetiştirilmiş olsanız bile disiplin yöntemlerinizi değiştirebilirsiniz. Disiplin çabuk ve kararlı bir şekilde uygulanmalıdır ama saygı çerçevesinden de çıkılmaması gerekir. Çocukların otoriteyi benimsemesi büyük ölçüde sizin tepki ve kararlarınıza bağlıdır.