Çocuklarda Benlik Kavramı Nasıl Gelişir?

Benlik kavramı, bir kişinin kişiliğiyle ilgili kilit etkendir. Benlik kavramı çok küçük yaştan itibaren oluşmaya başlar.

Benlik kavramı, esasen kendimiz hakkındaki imgemiz ya da algımızdır. Özgüvenden farklı olarak, benlik kelimelerle ifade edilebilir. Neredeyse insanların tüm kişilik özellikleri gibi, benlik kavramı da çok küçük yaştan itibaren oluşmaya başlar. Bu yüzden çocuklarda benlik kavramı dikkat çekilmesi gereken bir konudur.

Bir kişiye kendinizi “tembelim”, “matematikte süperim” ya da “farklılıklara karşı açığım” gibi tanıtıyorsanız, kendinizle ilgili kafanızdaki imajı ve görüşü ifade ediyorsunuz. Diğer bir deyişle, benliğinizi tanımlıyorsunuz.

Benlik kavramı farklı karakteristik özelliklerinizi, yeteneklerinizi ve hayatınız boyunca edindiğiniz her şeyi nasıl gördüğünüz ve yorumladığınıza göre değişir.

Bu değerlendirmeleri çevremizle olan etkileşim sonucu yaparız. Yeni zorluklarla karşılaştığımızda ve etrafımızdaki insanları anlayabildiğimizde güçlü ve zayıf yönlerimizi keşfedebiliriz.

Benlik kavramı ve özgüven arasındaki fark

Genellikle karıştırılan bu iki kavram arasındaki farka değinmekte fayda vardır.

Benlik kavramı, başkalarına karşı kendimizi objektif olarak anlatmak için kullandığımız kelimeleri tanımlar. Diğer yandan özgüven, dile getirilmeyen kişisel değerlendirmelerimizi içerir.

Örnek olarak, “iyi bir sporcuyum” (benlik) diyebilirsiniz, ancak bu durumun içimizde uyandırdığı hisleri (özgüven) tamamıyla açıklamaz.

Çocuklarda benlik kavramı nasıl oluşur?

Daha önce de belirttiğimiz gibi, benlik kavramı çocukluktan itibaren oluşmaya başlar. Çocukların gözlemleyebileceği ve kendilerini değerlendirebileceği ilk “ayna”lardan bir tanesi ailedir. Bu yüzden, ebeveynlerin övgü veya eleştiri konularında özenli olmaları gerekmektedir.

Çocukların sağlıklı bir benlik geliştirebilmeleri için bazı öneriler:

• Toplum içinde değerlerini açığa çıkarın, uyarılarınızı özel olarak yapın. Başarılarını, olumlu tavırlarını ve yeteneklerini ön plana çıkartarak büyümeleri ve özgüven kazanmaları için yardımcı olun.
• Onları eşsiz kılan özellikleri ön plana çıkartın. Her birey eşsizdir ve kendine has bir kişiliğe sahiptir. Çocuklarınızın onlara has özelliklerini fark etmelerini sağlayın.
• Yeteneklerini keşfedin. Her şey için bir çözüm üretmek yerine, kendilerinin çözümü bulması için onları yönlendirin. Sorgulamalarını, kendi düşüncelerini oluşturmalarını ve farklı konularda bir görüş bildirmelerini öğretin. Başarıya ulaştıklarında daha bağımsız hissedeceklerdir.
• Fikirlerini dinleyin. Çocuklara fikirlerinin önemsendiğini ve onların dikkate alındığını hissettirmek önemlidir. Diğer türlü fikirlerinin bir önemi olmadığını düşüneceklerdir.

Okul: Çocukların benlik kavramlarının oluştuğu ikinci yer

Aile çocuğun sosyal hayatı arasındaki ilk bağdır diye belirtmiştik, okul da ikincisidir. Okulda, çocuklar dış dünya ile ilk kez tanışırlar. Etrafındaki diğer çocuklarla etkileşime geçtikleri ilk yerdir. Bu yüzden okul, çocuklarda benlik kavramının geliştiği ikinci yerdir. Bu, aşağıdaki şekillerde gerçekleşmektedir:

• Yeteneklerini diğer öğrencilerle kıyaslayarak.
• Yaşıtlarıyla etkileşime girerek ve onlardan geribildirim alarak.
• Öğretmeni tarafından davranışları değerlendirilerek.
• Ondan beklenen işleri yerine getirerek ya da getirmeyerek.

Çocuklarda benlik kavramı neden önemlidir?

Bir kişinin kendisi ile ilgili imgesi, hayatının birçok alanında nasıl bir tavır geliştireceğini etkiler. Bu, iş hayatını ve sosyal hayatını, cinsellik gibi özellikleri de kapsamaktadır. Kapasitemizi nasıl belirlediğimize bağlıdır.

Kendileriyle ilgili kötü bir izlenime sahip kişiler, sosyal ilişkilerinde, kendilerini ifade edişlerinde, iş ve okul hayatlarında sorun yaşayacaklardır. Daha ileri vakalarda, bu sebepten dolayı depresyona bile girebilirler.

Benlik kavramı, bir kişinin kişiliğiyle ilgili kilit etkendir. Eğer bir kişinin kendisiyle ilgili olumlu bir algısı varsa, o zaman dışarıya karşı da daha olumlu ve özgüvenli olacaktır. Buna ek olarak, kararlı olacak ve grup arasında lider olarak da ön plana çıkacaktır.

Ancak, diğer yandan deneyimleri yüzünden olumsuz bir benlik geliştiren çocukların, kendi yeteneklerine inancı kalmayacaktır. Bu da düşük özgüvene ve hayatında birçok olumsuz etkiye neden olacaktır.

Sonuç olarak, ebeveynlerin çocukları için yapabilecekleri en iyi iyiliklerden bir tanesi, benlik geliştirmelerine yardımcı olmaktır. Arada sırada basit bir hareket ya da destek veren sözler, çocuklarda kararlılık duygusunun oluşmasına yardımcı olur. Böylece kendileri için hedefledikleri şeyleri gerçekleştirebilirler.