Ebeveynlik Tarzı ve Çocuğun Kişiliğiyle İlişkisi
Ebeveynlerin çocukların kişiliklerindeki gelişimi üzerinde büyük etkisi olduğu genel geçer bir gerçek. Sosyal bilimciler aile kavramının toplumsallaşmada esas etken olduğuna inanıyor.
Böylelikle ebeveynlik tarzının çocukların psikososyal gelişiminde büyük rol oynadığını, bu yüzden de ebeveynlerin çocuklarını yetiştirirken seçtiği yolların son derece önemli olduğunu görebiliriz.
Ebeveynlik tarzı; çocukların gündelik olarak rehberlik ve disiplin ihtiyacını karşılarken benimsediğiniz, karar verme ve evi ilgilendiren çatışmaları çözümlemedeki yaklaşımınızdır.
Ebeveynlik yapma biçimimiz çocuklarımızın kişiliğini ne ölçüde etkiler?
Ebeveynlik tarzı: disiplin ve şefkat
Ebeveynlerin çocuklarını yetiştirmek ve eğitim vermek için kullandığı yöntem, istenen nitelikleri aşılamak ve çocuklara nasıl davranılacağını öğretmek için kullanılan bir araçtan ibaret değildir. Çocuklar bunun sonucunda bazı eğilimler ve karakter özellikleri edinirler.
Hayat döngüsünün gelişimindeki psikolojiden yola çıktığımızda çocukları yetiştirmenin iki temel boyutu olduğunu anlarız: disiplin-zorlama boyutu ve duygusal-anlayışlı boyut.
Şefkat: Bu büyük ölçüde kabul etmeye dayanır. Yani ebeveynler, çocuklarının yanlarında rahat ve güvende hissetmelerini sağlayacak şekilde onlara şefkat ve ilgi gösterirler.
Disiplin: Bu kontrol kurma olarak da görülebilir. Odağını büyük ölçüde, çocuklarına istedikleri davranışları empoze etmek üzerine kuran ebeveynlerin izlediği bir yoldur.
Ebeveynlik tarzlarının sınıflandırılması
Klinik psikolog Diana Baumrind (1971) ebeveynlik tarzlarını tanımsal olarak ortaya koyan öncü isimlerdendi. Baumrind, ebeveynlerin yaklaşımlarını, şefkat ve disiplin boyutlarına verdikleri ağırlığa göre sınıflandırdı. Bu iki boyuta göre dört tane ebeveynlik tarzı tanımladı:
Otoriter. Bu ebeveynlik tarzı ağırlıklı olarak disiplin uygulamalarını benimseyen ebeveynleri tanımlar. Ebeveynler çocuklarının normları yerine getirmesi konusunda büyük beklenti içindedir. Buna ek olarak, bu yaklaşımda büyük ölçüde tek taraflı bir iletişim söz konusudur.
Fazla müsamahakar. Bu tarz otoriter tarzın tam tersidir. Bu ebeveynlerin felsefesi sadece şefkat gösterme üzerine kuruludur. Çocuklara kendi kararlarını verme özgürlüğünü her koşulda tanır ve üstlerinde çok küçük bir kontrol kurarlar.
İhmalkar. Duygusal yönden ilgisiz ya da hiçbir şeye karışmayan ebeveynleri tanımlar. Bu en kötü ebeveynlik çeşididir çünkü ebeveynler iki boyutta da varlığını göstermez.
Demokratik. Bu en ideal ve uygun eğitim tarzı olarak kabul edilir. Bu görüşe göre ebeveynler, çocuğuna iyi davranışları etkileşim ve şefkat üzerine kurulu bir kurallar sistemi altında öğretme çabasındadır.
“Sosyalleşme sadece ebeveynlerin çocuğa yüklediği bir şey değildir; ebeveynler ile çocukların, karşılıklı olmaya dayanan, beraber dahil olduğu bir süreçtir.”
Çocuğun kişiliğindeki sonuçları
Kuşkusuz çocuğunuzu yetiştirme şeklinizin onun kişiliğinde büyük etkisi vardır. Akademik performansında, sosyal ilişkilerinde, duygusal güvenlik hissinde ve hatta gelecekteki profesyonel başarısında da belirleyici bir faktördür.
Maccoby ve Martin (1983), Aile Bağlamında Sosyalleşme başlığı altında her ebeveynin tarzını ve bunların çocukların kişilik gelişiminde gözlemlenen sonuçlarını anlatıyor.
- Ergenlik çağındaki çocuklar otoriter tarzda yetiştirildiğinde yüksek akademik başarı yakalayabiliyor. Yine de öz saygıları düşük, bağımsızlıkları az ve sosyal becerileri yetersiz oluyor.
- Müsamahakar ebeveynlik yüksek öz saygı ve özgüven getirir. Ancak çocuk benmerkezci, itaatsiz olur ve okulda düşük performans sergiler.
- Öz denetimin çok az olması ve agresiflik, ihmalkar ya da ilgisiz ebeveynliğin sonucunda ortaya çıkan özelliklerden bazılarıdır. Bu şekilde yetiştirilen çocuklar psikolojik bozukluklara daha yatkındır.
- Demokratik tarzı uygulayan ebeveynler karşılıklı saygı ve işbirliği üzerine kurulu bir iklim yaratır. Bunun sonucunda çocuğun benlik algısı da gerçekçi ve olumlu olur. Aynı zamanda başarılı olmak için motivasyonu da fazladır. Bu da çocuğa akademik başarı olarak geri döner.
Sonuç: Çocukları mantık yoluyla ikna etmek
Sonuç olarak, bu farklı ebeveynlik tarzları çocuk davranışları çerçevesinde dikkate alınması gereken bir teoridir. Yani, ebeveynlik tarzları her aileye özgü ihtiyaçlara ve koşullara göre şekillenir.
Ancak, aldığımız kararları ve neden bazı normlara uymak zorunda olduğumuzu çocuklarımıza mantıklı bir şekilde açıklamak, onların ihtiyaçlarına karşı duyarlı olduğumuzu gösterir. Onlarla iletişim kurmak için etkin bir ortam yaratmış oluruz.
Böylece çocuklarınızın hayata karşı gerçekçi bir bakış açısı ve sağlıklı, pozitif bir kişilik geliştirmesine yardımınız olacaktır.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Maccoby, E.E. y Martin, J.A. (1983). Socialization in the context of the family. In E.M. Hetherington (Ed.). Handbook of Child Pyschology. Vol 4. Socialization, personality and Social development. (pp. 1-101). New York: Willey.
- Torío, S., Peña, J.V. y Rodríguez, M.C. (2008). Estilos educativos parentales. Revisión bibliográfica y reformulación teórica. Universidad de Oviedo, Vol 20, (pp. 151-178). España.