Döllenme İle İlgili Bilmeniz Gereken Her Şey
İnsanlarda döllenme, birçok element ve faktörün bir arada bulunmasını gerektiren karmaşık bir süreçtir. Bu süreç, yeni ve benzersiz bir varlık oluşturmak için bir yumurta ve bir sperm hücresinin birleşmesi olarak özetlenebilir.
Bu iki hücrenin birleşmesiyle embriyo oluşur ve bu embriyonun rahime düzgün bir şekilde yerleşmesiyle de hamilelik meydana gelir.
Döllenme nasıl oluşur?
İnsanlarda bu süreç dahili olarak, yani kadın vücudunda gerçekleşir. Bu işlemin meydana geldiği yer tam olarak kadının fallop tüpleridir. Buna “doğal” veya “vücut içi” döllenme denir.
Ancak, döllenmenin doğal yollarla gerçekleşmesinin mümkün olmadığı zamanlar olabilir. Bu amaçla tıpta yardımcı üreme teknikleri geliştirilmiştir. Yardımcı üreme teknikleri ile döllenme, laboratuvarlarda gerçekleştirilir. Bu tür döllenmeye ise “yapay” veya “tüpte” döllenme denir.
Bu yazıda, gametlerin oluşumundan, birleşimine ve rahme yerleşmesine kadar bu karmaşık sürecin aşamalarını sizlerle paylaşacağız.
1. Sperm hücresinin yumurtaya doğru ilerleyişi
“Yüz milyonlarca sperm hücresinden sadece bir tanesi yumurtaya girip, onu başarıyla dölleyebilir.”
İlişki sırasında, sperm vajina yoluyla vücuda alınır. Vajina, sperm hücreleri için zararlı asidik bir ortama sahiptir. Bu durum onların göç etmesine neden olur.
Spermler sırasıyla önce rahim ağzına, sonra rahime, oradan da yumurtanın bulunduğu fallop tüplerine doğru göç ederler.
Spermler fallop tüplerinde, 48 ila 72 saat arasında yaşamını sürdürebilir. Vücudun dışındaki spermler ise 24 saatten az yaşarlar. Bu, döllenmenin cinsel ilişkiden iki veya üç gün sonrasına kadar gerçekleşebileceği anlamına gelir.
Meni (semen) yüz milyonlarca sperm hücresi içerir. Ancak yüz taneden daha azı yumurtaya kadar ulaşır. Geri kalanlar ise ölür. Hayatta kalan spermlerden yalnızca bir tanesi yumurtayı dölleyebilir.
2. Yumurta ve sperm hücresi birleşimi
Yumurtaya girdikten sonra sperm hücresi kuyruğunu kaybeder ve dişi hücrenin çekirdeği ile birleşir. Bu birleşme ile, döllenmiş yumurta ya da zigot olarak bilinen ilk embriyo hücresi oluşur.
Göz renginden cinsiyete kadar, gerekli genetik bilgilerin tümü bir zigotun içinde mevcuttur.
Döllenme gerçekleştiğinde, yumurtanın kimyasal yapısı değişir. Etrafındaki zar, diğer sperm hücrelerinin girişini önlemek için geçirgenliğini kaybeder.
Eğer birden fazla sperm hücresi yumurtaya girecek olursa döllenme gerçekleşmez.
3. Zigot’un rahime doğru yolculuğu
Fallop tüplerinde “silya” denilen tüyler vardır. Silyaların hareketi, döllenmiş yumurtanın da hareket etmesine neden olur. Döllenmiş yumurta yavaşça rahime doğru hareket eder. Bu yolculuk 4 güne kadar sürebilir.
Bu yolculuk sırasında, zigot gelişimine ve evrimine başlar. Döllenmeden birkaç saat sonra iki hücreye ayrılır ve eşit olarak bölünmeye devam eder. Rahim boşluğuna ulaşan zigot 16 hücre sayısına ulaşmıştır.
Zigot rahim boşluğuna ulaştığı anda hemen yerleşmez. Çünkü gelişmeye devam etmesi gerekir. Rahim içine yerleşmeden önce iki ila üç gün boşlukta kalır.
4. Rahime yerleşim
“Embriyoların sadece %30’u rahim içine başarıyla yerleşir.”
Rahim içine yerleşim döllenmeden 7 gün sonra gerçekleşir. Bu genellikle son adet döneminden 21 ila 22 gün sonrasına denk gelir. Zigot kendisini rahmin iç zarına yerleştirir ve vakum gibi güçlü bir şekilde yapışır.
Ayrıca zigotun dış katmanı da bir çeşit yuva yapar ve ileride plasentayı meydana getirecek olan trofoblasta şekil verir.
Plasenta hamilelik süresince bebeği besler ve korur. Bu aşamadan sonra embriyo hiç durmaksızın gelişimine devam eder.
İkizlerin döllenmesi
Sanılanın aksine ikizler, yumurtanın iki ayrı sperm hücresi tarafından döllenmesiyle oluşmaz. Döllenme mekanizmaları bu durumun gerçekleşmesini önler.
İkizlerin döllenme süreci tekil embriyolarınkiyle aynıdır.
Ancak bazen bilinmeyen nedenlerle embriyo, genetik olarak özdeş iki bebek oluşturacak şekilde ikiye ayrılır ve cinsiyetleri dahi aynı iki bebek meydana gelir.
Öte yandan, çift yumurta ikizlerinde ise durum biraz farklıdır. Bu durumda, iki farklı yumurta, iki farklı sperm hücresi tarafından döllenir. Böylece yukarıdaki durumdan farklı olarak, genetik olarak farklı iki embriyo oluşur.